W związku z pismem przewodniczącego komisji ustawodawczej Senatu RP, zespół ds. karnych SSP "Iustitia" opracował opinię w przedmiocie projektowanej zmiany przepisu art. 426 § 2 k.p.k.
Senat zaproponował, aby przepis ten uzyskał następujące brzmienie: "od postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego na skutek zażalenia, a także od wydanego w toku postępowania odwoławczego postanowienia o przeprowadzeniu obserwacji, zastosowaniu środka zapobiegawczego, nałożeniu kary porządkowej oraz w przedmiocie kosztów procesu lub nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, o których po raz pierwszy orzekał sąd odwoławczy, przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego".
Stowarzyszenie pozytywnie oceniło potrzebę uzupełnienia katalogu orzeczeń, które – chociaż wydane w toku postępowania odwoławczego – powinny zostać poddane kontroli instancyjnej. Niemniej w związku z prowadzonymi pracami nad art. 426 k.p.k., Iustitia zwróciła uwagę na kilka kwestii, które według niej budzą jednak pewne wątpliwości.
Dwuinstancyjność postępowania
Pierwszą z nich jest całkowicie wadliwe brzmienie tego przepisu, po nowelizacji ustawą ze stycznia 2011 r. (Dz. U. Nr 48, poz. 246). W wyniku dokonanych wówczas zmian, przełamano jedną z podstawowych zasad obowiązującej procedury karnej, a mianowicie zasadę dwuinstancyjności postępowania. Uchylenie przepisu art. 426 § 1 k.p.k. i wprowadzenie możliwości zaskarżenia postanowienia sądu odwoławczego wydanego na wskutek odwołania (zażalenia) spowodowało, że nie tylko można żywić wątpliwości, czy w dalszym ciągu obowiązuje wspomniana zasada, ale doszło także do ,,zatarcia" różnicy pomiędzy orzeczeniem wydanym w postępowaniu odwoławczym na wskutek odwołania, a orzeczeniem wydanym ,,tylko" w postępowaniu odwoławczym. Nadarza się więc doskonała okazja, by błąd ten naprawić, przywracając poprzednie brzmienie art. 426 § 1, a kwestię zaskarżalności postanowień o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydawanych w wyniku zażalenia, przenieść do osobnego przepisu – co proponował zresztą Prokurator Generalny w opinii do projektu noweli z 2011 r.
Zdaniem Stowarzyszenia, problematyka orzekania przez sąd odwoławczy w przedmiocie stosowania tymczasowego aresztowania również powinna zostać poddana ponownej analizie i środowiskowej dyskusji.
