Czy nowy prezydent może zablokować rekonstrukcję rządu? Ekspert odpowiada

Premier Donald Tusk zapowiedział rekonstrukcję rządu, może do niej dojść w sierpniu. Z nieoficjalnych doniesień wynika, że zniknąć może 8 ministerstw, w tym kilka z nich ma ulec konsolidacji. Czy premier może to zrobić bez zmiany ustawy?

Konstruowanie ministerstw oparte jest na dwóch kluczowych ustawach: o działach administracji rządowej i o radzie ministrów. Na ich podstawie premier tworzy poszczególne resorty. Jednostką podstawową w tym procesie jest dział administracji rządowej. Takich działów wymienionych w ustawie jest 37. Są to obszary zagadnień, które podlegają kompetencji Rady Ministrów. Chodzi m.in. o kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego, rolnictwo, sprawy zagraniczne czy rybołówstwo. Prezes Rady Ministrów w procesie tworzenia struktury organizacyjnej rządu operuje tym działami jak puzzlami. Może je, co do zasady, swobodnie łączyć, może powierzyć ministrowi kierowanie jednym działem albo kilkoma. I dzieje się to na podstawie rozporządzeń.

Czytaj więcej

Polityka

Co z rekonstrukcją? Szykuje się ostre cięcie ministerstw

Donald Tusk i koalicjanci szykują się na długie rozmowy o rekonstrukcji rządu. Zgodnie z informac...

A co jeśli premier chce dokonać zmiany zakresu poszczególnych działów?

To jest już kwestia ustawowa. Jeżeli premier chce zlikwidować np. dział rybołówstwo to należy zmienić ustawę o działach administracji rządowej; podobnie, gdyby na przykład z działu rybołówstwo chciał usunąć organizację rynku rybnego. Taką ustawę musi następnie podpisać prezydent. Są też sytuacje, w których zmiany w rządzie, niewymagające co do zasady zmiany ustawy, mogą być niezgodne z konstytucją. Mam na myśli np. powierzenie działu gospodarki morskiej ministrowi zdrowia. Jest przecież niemożliwe, żeby szef resortu zdrowia racjonalnie zarządzał gospodarka morską, a zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TK, prawo nieracjonalne jest niezgodne z konstytucją.

Czy premier Donald Tusk może obawiać się weta prezydenta, gdyby miało dojść do spodziewanej konsolidacji niektórych ministerstw?

W takiej sytuacji premier nie musi obawiać się weta prezydenta, ponieważ decyzje co do struktury organizacyjnej Rady Ministrów podejmuje się w formie rozporządzenia. A przypomnę, że ten akt nie podlega kontroli prezydenta. Jedyna kwestia, która tutaj mogłaby wchodzić w rachubę to wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o sprawdzenie, czy takie rozporządzenie dotyczące podziału kompetencji w ramach Rady Ministrów jest zgodne z konstytucją. Oczywiście taki wniosek nie wstrzymuje rekonstrukcji rządu. Rozporządzenie przestałoby obowiązywać dopiero po wyroku TK, w którym orzekłby on, że jest niezgodne z konstytucją. Z małym prawdopodobieństwem można powiedzieć, że w takim postępowaniu Trybunał mógłby skorzystać z zabezpieczenia. Jednak w historii TK do takich sytuacji doszło zaledwie kilkakrotnie.

Nieoficjalnie mówi się o zamiarze utworzenia super-resortu gospodarczego i połączenia resortu edukacji z resortem szkolnictwa wyższego. Czy zmian tych można dokonać przy pomocy rozporządzenia i ominąć tym samym ewentualne weto prezydenta?

Takie zmiany w rządzie nie wymagają zmian ustawowych i kontroli prezydenta. Zarówno łączenie kilku działów z zakresu spraw gospodarczych, powierzenie ich kierowania jednemu ministrowi, jak i wspólny resort od spraw edukacyjno-szkolnych, znamy z historii i nie ma ku temu przeciwwskazań.

Czytaj więcej

Samorząd i administracja

Jest weto prezydenta ws. działów administracji rządowej

Prezydent zawetował ustawę PiS o działach administracji rządowej. O wątpliwościach co do technicz...

Czy zatem prezydent może zablokować potencjalne zmiany, o których rozmawiamy nie składając podpisu pod nowelizacją?