Majątki gromadzone oddzielnie małżonkowie mogą później rozliczyć

Ta możliwość istnieje od stycznia 2005 r., ale wciąż jest mało znana i nader rzadko wykorzystywana.

Anna T. nigdy nie pracowała. Poświęciła się wychowaniu dzieci i dbaniu o męża. Gdy ten zaczął prowadzić własną firmę, zdecydowali się na rozdzielność majątkową, by – jak tłumaczył małżonek – w razie plajty komornik nie zabrał wszystkiego. Wtedy nie było tego wiele: skromnie wyposażone komunalne mieszkanie po jej dziadkach, mały fiat.

Majątku zaczęło przybywać, kiedy mąż rozkręcił firmę. Z czasem dzieci się usamodzielniły, a małżeństwo się rozpadło. Teraz się okazuje, że cały pokaźny majątek, który Anna T. uważała za wspólny, jest osobistą własnością męża. Kobieta ma tylko niewielkie alimenty i wynoszący 1/2 udział w mieszkaniu kupionym – na szczęście – na współwłasność jej i męża.

Anna T. byłaby w zupełnie innej sytuacji, gdyby zamiast zwykłej rozdzielności wybrali rozdzielność z wyrównaniem dorobków. W tym czasie jednak, kiedy ona i mąż decydowali się na intercyzę, takiej możliwości nie było.

Rozdzielność majątkowa, zwłaszcza jeśli intercyza jest spisana na początku małżeństwa, kiedy para nie ma jeszcze wspólnego dorobku, jest niekorzystna dla małżonka słabszego ekonomicznie. Szczególnie dotyczy to kobiet rezygnujących, tak jak Anna T., z pracy zawodowej, by zająć się wyłącznie rodziną. W razie rozwodu czy separacji żona zostaje na lodzie.

Rozdzielność z wyrównaniem dorobków powoduje, że w razie rozpadu małżeństwa żona może żądać w praktyce połowy majątku uzyskanego przez męża. Taki sposób ułożenia relacji majątkowych polega na tym, że każde z małżonków w trakcie małżeństwa gromadzi – dzięki swoim staraniom, aktywności zarobkowej – wyłącznie osobisty majątek, będący tylko jego dorobkiem.

Jeśli się okaże, że między majątkami małżonków istnieje dysproporcja, to w razie ustania rozdzielności ten, który ma majątek mniejszy, może żądać podzielenia się przez męża czy żonę nadwyżką, tak by w rezultacie powstały majątki o takiej samej wartości.

Ten rodzaj rozdzielności będzie też z reguły korzystny dla męża, zwłaszcza gdy prowadzi on działalność gospodarczą. Daje mu bowiem całkowitą swobodę w zarządzaniu gromadzonym majątkiem i rozporządzaniu nim, co oznacza, że może go bez zgody drugiego małżonka sprzedać, darować, obciążyć hipoteką itd.

Podczas obliczania dorobku małżonka pomijać się będzie dobra nabyte przed zawarciem umowy, bo te – w zależności od ustroju majątkowego łączącego wtedy małżonków – należą albo do majątku wspólnego, dorobkowego, albo też do majątków osobistych.

Nie zalicza się do dorobku tych dóbr, które zawsze, także gdy między małżonkami istnieje wspólność ustawowa, należą do ich majątków osobistych. Chodzi przede wszystkim o mienie uzyskane przez każde z nich w drodze spadku albo darowizny, o prawa autorskie (i prawa artystów wykonawców), prawa własności przemysłowej (twórcy wynalazku, wzoru przemysłowego). Nie zalicza się do dorobku także przedmiotów nabytych w zamian za ten majątek.

Dolicza się natomiast do porównywanych dorobków każdego z małżonków przede wszystkim darowizny, których dokonali na rzecz innych osób. Wyłącza się tylko darowizny na rzecz dzieci i wnuków oraz drobne, zwyczajowo przyjęte podarunki dla innych osób, a ponadto nakłady i wydatki na majątek drugiego małżonka.

Majątki dorobkowe żony i męża podlegające porównaniu będzie się ustalało wedle tych samych, podanych wyżej zasad. Wyrównanie może nastąpić przez zapłatę różnicy w gotówce, papierach wartościowych itd. albo przez przeniesienie prawa np. użytkowania wieczystego działki czy prawa własności mieszkania.

Do wyrównania, czyli zniwelowania różnicy w majątkach, dojść może w razie rozwiązania umowy, a także rozwodu, separacji bądź śmierci małżonka. Osoba mająca mniejszy dorobek może wystąpić o to do sądu z pozwem przeciwko mężowi czy żonie.

Z kolei strona, której dorobek jest większy, może – z ważnych powodów – zażądać zmniejszenia obowiązku wyrównania. Chodzi głównie o sytuacje, w których np. drugi małżonek, mając podobne możliwości zarobkowe, nie gromadził majątku, lecz wydawał pieniądze na swoje przyjemności, ewentualnie sprzedał część swojego dorobku, by nie brano go pod uwagę w rozliczeniach. Jeśli drugi małżonek nie zgodzi się dobrowolnie na zmniejszenie wyrównania, rozstrzygnięcie będzie należało do sądu.

W razie śmierci małżonka wyrównanie nastąpi między małżonkiem a spadkobiercami zmarłego.

Spadkobiercy osoby, której dorobek był większy, mogą wystąpić z żądaniem zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków, ale tylko wówczas, gdy spadkodawca wystąpił do sądu o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód bądź orzeczenie separacji.

W trakcie trwania ustroju rozdzielności z wyrównaniem dorobków odnoszą się do niej zasady dotyczące zwykłej rozdzielności majątkowej. Oznacza to przede wszystkim, że nie istnieje wspólny dorobek, choć małżonkowie mogą kupować na współwłasność np. wyposażenie mieszkania czy nawet mieszkanie lub samochód.

Istnieją tylko majątki osobiste, do których należą także udziały we współwłasności kupionego wspólnie wyposażenia mieszkania, sprzętów gospodarstwa domowego itd., przedmioty uzyskane w drodze darowizny lub spadku, przedmioty służące do osobistego użytku itd.

Każde z małżonków zarządza swoim majątkiem samodzielnie.

Nadal regułą jest wspólność ustawowa, która powstaje automatycznie z momentem ślubu, chyba że wcześniej narzeczeni podpisali intercyzę. Małżonkowie mogą na podstawie umowy majątkowej małżeńskiej:

-Znieść wspólność ustawową,

-Ograniczyć ją albo rozszerzyć,