Rozdzielność majątkowa zawsze możliwa

– Od trzech lat nie utrzymuję kontaktów z żoną. Dzieci są już na swoim. Żona nie chce dać mi rozwodu, nie godzi się na separację czy rozdzielność majątkową. Chcę kupić sobie mieszkanie, zaciągnąć kredyt, ale bez jej współpracy nie mogę tego zrobić. Czy jest jakieś rozwiązanie, które umożliwi mi swobodne gospodarowanie majątkiem?

– pyta Edward Ch.

Odpowiada Piotr Bodył-Szymala,radca prawny, wykładowca Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu

Najpierw uwaga porządkująca. W pytaniu są błędne założenia. Otóż jeśli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z nich może żądać, by sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód (art. 56 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Mogą także zażądać, by sąd orzekł separację (art. 61

1

§ 1 k.r.o.). Zgoda współmałżonka może zatem ułatwić orzeczenie rozwodu lub separacji, ale na pewno nie jest bezwzględnie konieczna.

A teraz do rzeczy. Nikt nie jest skazany na pozostawanie we wspólności majątkowej (wspólności ustawowej) z kimś, z kim niewiele już go łączy. Z ważnych powodów każdy z małżonków – nie oglądając się na drugiego – może zatem żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej (art. 52 § 1 k.r.o.). Wielokrotnie Sąd Najwyższy podkreślał, że ważnym powodem zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej jest faktyczna separacja małżonków. Uniemożliwia ona bowiem współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym.

Separacja faktyczna jest pewnym realnym stanem między małżonkami. Charakteryzuje się tym, że zupełnie rozsypuje się wzajemne pożycie. To nie stan napięć decyduje o jej powstaniu, lecz funkcjonowanie dzień za dniem w zupełnym oderwaniu od tego, co się dzieje w życiu współmałżonka. Mieszkanie osobno czy prowadzenie faktycznie odrębnych gospodarstw domowych w jednym mieszkaniu są oznakami separacji faktycznej. Podobnie jak brak komunikacji i informowania się nawzajem o sprawach rodziny.

Tymczasem pozostawanie we wspólności majątkowej zakłada współdziałanie. Małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie spraw i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny (art. 36 § 1 k.r.o.). Wspólność ustawowa przy faktycznej separacji zaczyna być groźna dla majątkowych interesów małżonków, a także ich wierzycieli. Staje się upośledzeniem w obrocie prawnym.

Dlatego sąd może postanowić o zniesieniu wspólności majątkowej. Co więcej, orzekana rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia, ale w wyjątkowych wypadkach sąd może ją ustanowić z dniem wcześniejszym, w szczególności jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu (art. 52 § 2 k.r.o.).

Istnieje bogate orzecznictwo odnoszące się do decydowania o przymusowej rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. Podkreśla się jednak potrzebę ostrożnego i rozważnego stosowania tej instytucji. Znoszenie wspólności ustawowej z datą wsteczną przy zmowie małżonków może bowiem godzić w interesy wierzycieli.