Za śmierć polskiego wolontariusza Izrael może czekać trybunał haski

Jeśli okaże się, że Izrael - którego siły zbrojne odpowiedzialne są za śmierć polskiego wolontariusza w Strefie Gazy - złamał międzynarodowe prawo humanitarne, sprawa może trafić przed Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze.

Publikacja: 04.04.2024 23:17

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze

Foto: Adobe Stock

O tym, że Izrael powinien wypłacić odszkodowanie rodzinie polskiego wolontariusza, który wraz z sześcioma innymi działaczami organizacji World Central Kitchen, zginął w wyniku ostrzału konwoju humanitarnego (bez względu na to, czy był to wypadek, czy „jakakolwiek inna sytuacja”), mówił w czwartek prezydent Andrzej Duda.

Śmierć Polaka w Strefie Gazy: Izrael musi przestrzegać międzynarodowego prawa humanitarnego 

Eksperci podkreślają, że w związku z trwającym w Strefie Gazy konfliktem, Izrael jest zobowiązany do przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego.

— Warto podkreślić, że to prawo wiąże każdą stronę konfliktu, niezależnie od tego, czy jest to państwo działające w samoobronie, czy agresor — zastrzega dr Milena Ingelevič-Citak z Katedry Prawa Międzynarodowego Publicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W prowadzeniu działań zbrojnych państwa muszą rozróżniać kombatantów od cywilów, a obiekty wojskowe od cywilnych. A także – jak dodaje ekspertka – „zachowywać proporcjonalność między przewidywanymi stratami cywilnymi a oczekiwanymi korzyściami wojskowymi”.

Zastrzega przy tym, że atak na obiekt cywilny może zostać uznany za legalny, jeśli został on wykorzystany do celów wojskowych, a jego zniszczenie przeniesie korzyść. Nie dotyczy to jednak sytuacji, w których pojawiają się poważne wątpliwości.

— Jeśli żołnierze izraelscy nie mieli pewności, że członek Hamasu jest wśród wolontariuszy, powinni byli odstąpić od ataku. Również sam sposób ataku, w którym zaatakowane zostały wszystkie pojazdy organizacji i to przy użyciu broni precyzyjnej, sugeruje naruszenie zasady rozróżniania — wyjaśnia Milena Ingelevič-Citak.

Czytaj więcej

Polak zabity przez Izraelczyków w Strefie Gazy. Prokuratura wszczyna śledztwo

Za śmierć Polaka odpowie państwo, czy konkretni żołnierze?

Uznanie winy i wyegzekwowanie odpowiedzialności Izraela to jednak dwie inne kwestie. Jeszcze inną sprawą byłoby pociągnięcie do odpowiedzialności konkretnych osób, czyli żołnierzy odpowiedzialnych za atak. Wtedy już – jak tłumaczy ekspertka UJ - nie wystarczyłoby udowodnienie naruszania międzynarodowego prawa humanitarnego.

— W danej sprawie musielibyśmy wykazać, że żołnierze celowo przeprowadzili atak na cywilów i pojazdy cywilne, mając pełną świadomość, że taki atak jest zakazany. Jest to niezwykle trudne do udowodnienia, co potwierdza również argumentacja przekazywana przez stronę izraelską. Możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności konkretnych osób i uzyskania odszkodowania są w tej sytuacji niepewne — mówi ekspertka.

I przypomina, że przypadki, w których ofiarami konfliktu zbrojnego padali cywile nie są rzadkością, jednak sytuacja wygląda inaczej, kiedy winni nie uchylają się od odpowiedzialności odszkodowawczej.

— Izrael wyraża swoje współczucie i ubolewa nad "tragiczną pomyłką", ale nie składa przeprosin, ponieważ mogłoby to zostać odebrane jako uznanie przez Izrael złamania norm i zasad międzynarodowego prawa humanitarnego — uważa ekspertka.

Jak precyzuje radca prawny Marcin Drzewicki z Kancelarii Praw Człowieka, Polska może powoływać się m.in. na IV Konwencję Genewską, w której wskazano, że państwo prowadzące działania wojenne musi zapewnić ludności cywilnej podstawowe warunki egzystencji, traktować ją w sposób humanitarny, a przede wszystkim – nie atakować jej.

Specjalista wyjaśnia, że Polska – podobnie jak wcześniej RPA – wraz z państwami, z których pochodzili pozostali zabici wolontariusze, mogłaby wnieść sprawę do trybunału haskiego. A także „wystąpić o wydanie zarządzenia tymczasowego zobowiązującego Izrael do zaprzestania naruszeń międzynarodowego prawa humanitarnego w Strefie Gazy i zapobieżenia takim aktom oraz poprawy sytuacji humanitarnej na jej obszarze”.

Czytaj więcej

Jak będzie przebiegać śledztwo w sprawie śmierci Polaka w Strefie Gazy? Ekspert wyjaśnia

Międzynarodowe śledztwo w sprawie śmierci polskiego wolontariusza  

Radca prawny Bartłomiej Tyndyk z Lawyer in Europe zauważa, że kluczowe w sprawie będą wyniki prowadzonego w Izraelu śledztwa.

— Jeśli wykaże ono, że atak został przeprowadzony omyłkowo, a dotychczasowe wypowiedzi na to wskazują, to sytuacja Polski i rodziny zmarłego wolontariusza znacznie się skomplikuje. Postępowanie odszkodowawcze prowadzone będzie wówczas przez sąd krajowy, a nie przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym — mówi ekspert.

Dr Ingelevič-Citak dodaje, że Polska mogłaby dążyć do zainicjowania międzynarodowego śledztwa, w które włączyłyby się również inne państwa lub organizacje międzynarodowe. To również mogłoby pomóc w wywarciu presji na władzach izraelskich, aby ukarały odpowiedzialnych za atak. Rozliczenie kogokolwiek przed polskim sądem jest oczywiście niemożliwe, bo Izrael chroniony jest immunitetem jurysdykcyjnym. A to oznacza, że państwa są sobie równe i jedno z nich nie może „stanąć przed sądem” drugiego.

Eksperci zauważają również, że na państwo, które nie chce wziąć na siebie pełnej odpowiedzialności za śmierć wolontariuszy – chronionych tak samo, jak inne osoby cywilne, ale bardziej „zauważalnych” dla opinii międzynarodowej – może zadziałać wizerunkowa presja.

O tym, że Izrael powinien wypłacić odszkodowanie rodzinie polskiego wolontariusza, który wraz z sześcioma innymi działaczami organizacji World Central Kitchen, zginął w wyniku ostrzału konwoju humanitarnego (bez względu na to, czy był to wypadek, czy „jakakolwiek inna sytuacja”), mówił w czwartek prezydent Andrzej Duda.

Śmierć Polaka w Strefie Gazy: Izrael musi przestrzegać międzynarodowego prawa humanitarnego 

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo dla Ciebie
Czy Izrael zapłaci zadośćuczynienie za śmierć polskiego wolontariusza?
Podatki
Nierealna darowizna nie uwolni od drakońskiego podatku. Jest wyrok NSA
Samorząd
Lekcje religii po nowemu. Projekt MEiN pozwoli zaoszczędzić na katechetach
Prawnicy
Bodnar: polecenie w sprawie 144 prokuratorów nie zostało wykonane
Cudzoziemcy
Rząd wprowadza nowe obowiązki dla uchodźców z Ukrainy
Materiał Promocyjny
Dzięki akcesji PKB Polski się podwoił