Dlaczego śledztwa trwają latami? Prokuratura: czas nie jest najważniejszy

Pytania o przewlekłość postępowań trafiły do Ministra Sprawiedliwości w maju 2021 r. RPO przytoczył w wystąpieniu dane ze sprawozdań z działalności powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w sprawach karnych z lat 2015 - 2021.  Wynika z nich, że nawet pięciokrotnie wzrosła liczba spraw, w których prowadzone są długotrwałe postępowania, prowadzone dłużej niż 5 lat. Tendencja ta powoduje coraz częstsze wnioski o zastosowanie bądź przedłużenie tymczasowego aresztowania, co ma konsekwencje w niekorzystnych dla Polski orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. RPO prosił ministra o ustosunkowanie się do tych danych. Pytał o  ewentualne systemowe przyczyny przedłużania się postępowań przygotowawczych.

Minister przekazał wystąpienie RPO Prokuraturze Krajowej z poleceniem udzielenia odpowiedzi. Niestety, ta nie nadeszła.

Czytaj więcej

Prawo karne

Pobyt za kratami bez wyroku musi mieć granicę czasową. Debata w "Rz"

Aby ukrócić patologie z długotrwałymi aresztami, trzeba prawnie określić maksymalny czas ich trwania i odważyć się na wprowadzenie nowych środków, np. dozoru elektronicznego – uważają eksperci.

Zaważył status Bodnara

Tymczasem problem nie utracił na aktualności. W roku 2022 postępowań przygotowawczych, które trwają powyżej 3 miesięcy do 6 miesięcy, było 25 979, powyżej 6 miesięcy do roku - 13 842, powyżej roku do 2 lat - 4080, powyżej 2 lat do 5 lat - 2534, ponad 5 lat - 648. 

W 2022 r. tymczasowe aresztowanie trwające powyżej 3 miesięcy do 6 miesięcy było stosowane w 5222 przypadkach, powyżej 6 miesięcy do 12 miesięcy - w 3127 przypadkach, powyżej 12 miesięcy do 2 lat - w 641przypadkach, a powyżej 2 lat - w 120 przypadkach.

Wobec braku odpowiedzi RPO Marcin Wiącek ponownie wystąpił w tej sprawie do MS w lipcu 2023 r. Tym razem doczekał się odpowiedzi. Dlaczego nie wcześniej?

Jak odpisał prokurator krajowy Dariusz Barski, autorem pierwszego wystąpienia z końca maja 2021 r. był Adam Bodnar. Prokurator  Krajowy nakazał pozostawienie jego pisma bez biegu, gdyż jego zdaniem Bodnar nie był już wówczas uprawniony do zajmowania stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich z uwagi na upływ kadencji. Barski powołuje się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z  15 kwietnia 2021 r. (sygn. K 20/20).

Powody przewlekłości

Prokurator Krajowy wyjaśnił także w odpowiedzi, że w ostatnich latach nastąpiło "istotne zwiększenie aktywności organów ścigania, zwłaszcza w sprawach o przestępstwa o charakterze gospodarczym, finansowym i skarbowym. " Od 2016 r. prokuratura prowadzi też więcej  śledztw w sprawie działalności zorganizowanych grup przestępczych, w tym międzynarodowych. W ocenie Barskiego, są one często skomplikowane, wielowątkowe, wymagają opinii biegłych, przeprowadzenie czynności w drodze współpracy międzynarodowej, tłumaczenia obszernych materiałów procesowych z języków obcych. Dlatego postępowania te trwają znacznie dłużej niż takie, w których stan faktyczny jest nieskomplikowany.

Ale to nie wszystko. Prokurator Krajowy zauważa, że kolejną przyczyną wzrostu liczby spraw długotrwałych jest również "podejmowanie i dalsze prowadzenie postępowań, które w latach poprzednich zostały niezasadnie zawieszone lub umorzone. 

Wzorcowe może trwać długo

Według Dariusza Barskiego dla oceny tendencji w zakresie czasu trwania postępowań karnych, nie wystarczy zestawienie danych z roku 2015 i z roku 2022, ponieważ "poczynając od roku 2021 liczba takich spraw w podstawowych kategoriach wykazuje wyraźną tendencję spadkową."

"Dane statystyczne przywołane w piśmie Pana Rzecznika należy ponadto dopełnić innymi danymi, pozwalającymi je ocenić w kontekście wyraźnego wzrostu efektywności działań prokuratury. W roku 2015 jednostki prokuratury zakończyły 835 416 postępowań — podczas gdy w roku 2022 było to 1 100 312 postępowań. W roku 2015 prokuratura skierowała 180 038 aktów oskarżenia — w roku 2022 skierowała 243 542 akty oskarżenia." -  - stwierdza prokurator krajowy.