Kazimierz Olejnik: wydanie Polańskiego byłoby niesprawiedliwe

Rz: Czy Roman Polański powinien się obawiać ekstradycji?

Kazimierz Olejnik, prokurator, były zastępca prokuratora generalnego: Moim zdaniem ryzyko, że zostanie wydany Stanom Zjednoczonym, jest niewielkie.

Dlaczego?

Umowa ekstradycyjna, która od 1996 r. obowiązuje w relacjach między Polską i USA, dopuszcza wprawdzie taką możliwość, ale są też niuanse prawne zezwalające na negatywne rozpoznanie wniosku USA. Niezależnie od umowy, na którą powołuje się strona amerykańska, w Polsce obowiązuje konstytucja, która stanowi, iż wydanie polskiego obywatela innemu państwu jest niedopuszczalne, jeżeli będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela. Sąd rozpoznający sprawę będzie musiał zbadać te okoliczności w kontekście ewentualnego przedawnienia i związanych z tym okoliczności wyłączających ściganie Romana Polańskiego na terenie Polski.

Na ile sąd będzie mógł merytorycznie zbadać sprawę?

Umowa, która obowiązuje między Polską i USA, jest dość nietypowa w relacjach międzynarodowych i dopuszcza możliwość merytorycznego zbadania sprawy w trakcie rozpoznawania wniosku ekstradycyjnego. Taka konstrukcja porozumienia została zresztą wprowadzona na wniosek strony amerykańskiej. Skorzystała ona z tej możliwości zupełnie niedawno, gdy Polska wnioskowała o wydanie Edwarda Mazura. Mimo że były wszelkie przesłanki ekstradycji, strona amerykańska nie zdecydowała się na wydanie Edwarda Mazura. A tam przecież mieliśmy do czynienia z poważną sprawą kryminalną, z oskarżeniem o zabójstwo. Sądzę, że teraz moglibyśmy się powołać na ten przypadek. W prawie międzynarodowym zasada wzajemności jest święta.

Czy spodziewa się pan, że polski sąd może się zająć badaniem winy Polańskiego?

Biorąc pod uwagę polskie realia, wydaje się to mało prawdopodobne. Sąd weźmie zapewne pod uwagę zarzuty zawarte w liście gończym, to, jaka byłaby kwalifikacja czynu według prawa polskiego. Sąd może się też zająć kwestią przedawnienia. Zgodnie z polskimi normami przestępstwo nie byłoby już bowiem ścigane. Dlatego ważną sprawą jest konstytucyjna ochrona podstawowych wolności oraz praw człowieka i obywatela, o których wspomniałem na początku rozmowy.

Decyzja sądu zakończy sprawę?

Rozpatrzenie wniosku o ekstradycję przez sąd kończy postępowanie, tylko gdy zapada decyzja negatywna. Gdyby została wydana zgoda sądu na ekstradycję, to ostateczną decyzję zawsze podejmuje minister sprawiedliwości. I on może brać pod uwagę nie tylko sztywne paragrafy, ale też kwestie związane ze społeczną szkodliwością czynu, różnicami w prawie obowiązującym w naszym kraju i Stanach Zjednoczonych, standardami obowiązującego prawa oraz kwestie polityczno-dyplomatyczne.

Na razie jednak prokuratura złożyła wniosek do sądu o wydanie postanowienia w sprawie ekstradycji. Procedura więc ruszyła.

Skoro wniosek spełniał wymagania formalne, prokuratura nie miała innego wyjścia. Zgodnie z konstytucją o dopuszczalności ekstradycji decyduje bowiem sąd. Prokuratura nie mogła zachować się inaczej, bo mogłaby się spotkać z zarzutami, że wstrzymuje wniosek.

Prokuratorzy zajmujący się sprawą podkreślili, że polskie obywatelstwo nie jest bezwzględną przeszkodą ekstradycyjną.

Nasza konstytucja została w tym zakresie zmieniona w związku z przyjęciem przez nas europejskiego nakazu aresztowania (ENA). Wcześniej bowiem zakazywała wydania polskiego obywatela. Przyjęcie przez nas procedury ENA spowodowało, że te przepisy zostały złagodzone. W Unii Europejskiej procedury ekstradycyjne są uproszczone.

Czyli gdyby wydania Polańskiego domagała się np. Francja, mielibyśmy o wiele mniejsze pole manewru?

Na potrzeby ENA wniosek o ekstradycję nie jest już merytorycznie badany przez nasz wymiar sprawiedliwości. Państwa zobowiązały się do wzajemnego uznawania swoich wniosków o ściganie. Ale też ta sytuacja jest bezpieczna dla naszych obywateli. W Unii Europejskiej normy karne są zbliżone. Mamy też Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, który czuwa nad funkcjonowaniem wymiarów sprawiedliwości w państwach, które są stronami europejskiej konwencji praw człowieka. Nie ma więc ryzyka, że nasz obywatel, który zostanie wydany do innego państwa, zostanie potraktowany niezgodnie podstawowymi zasadami, którymi kieruje się nasz wymiar sprawiedliwości.

Takie ryzyko jest w Stanach Zjednoczonych?