Rolnik otwierający własną firmę może płacić niskie składki do KRUS

Zasadą jest, że rolnik lub jego domownik zakładający indywidualną działalność gospodarczą wypada z systemu Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Może jednak wybrać w takiej sytuacji między ubezpieczeniem rolniczym a powszechnym z ZUS, na co pozwala mu art. 5a [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=263365]ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 50, poz. 291; ustawa)[/link]. By to zrobić, musi sprostać kilku wymogom.

Ma przede wszystkim w momencie rozpoczynania działalności gospodarczej mieć już za sobą trzyletnie ciągłe ubezpieczenie rolnicze (przed zmianą przepisów, czyli przed 1 stycznia 2003 r., wystarczał rok). Zaznaczamy, że chodzi o pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzoną przez osobę fizyczną w Polsce według [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=236773]ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.)[/link]. Czyli o działalność zarobkową wytwórczą, budowlaną, handlową lub usługową albo też polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż wykonywaną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły. [b]W pojęciu tym nie mieści się jednak wspólnik spółki prawa handlowego ani prowadzący działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów. Osobom takim jeszcze przed zmianą regulacji, czyli przed 1 stycznia 2003 r., nie przysługiwało prawo do wyboru ubezpieczenia rolniczego[/b]. Potwierdził to [b]Sąd Najwyższy[/b] w składzie siedmioosobowym w [b]uchwale z 22 lutego 2006 r. (I UZP 4/05)[/b]. Jeśli zainteresowany nie spełnia któregokolwiek z wymienionych warunków, nie prowadzi pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy.

[b]Za rozpoczęcie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uznajemy także powrót z biznesem na rynek po jego okresowym zawieszeniu oraz zmianę jego rodzaju lub profilu według Polskiej Klasyfikacji Działalności. [/b]

Przepis o dalszym podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników przez świeżo upieczonego przedsiębiorcę był wielokrotnie nowelizowany i wciąż budzi kontrowersje. Taka osoba, aby zostać objęta ubezpieczeniem rolniczym, musi jednak spełnić łącznie kilka warunków.

[srodtytul]WARUNEK 1. Trzyletni i nieprzerwany staż w kasie [/srodtytul]

Dodatkowo staż taki musi przypadać bezpośrednio przed rozpoczęciem działalności gospodarczej. Gdy między obiema aktywnościami rolnik dorabiał np. na etacie, z tytułu firmy podlega ubezpieczeniom w ZUS.

To samo czeka go, jeśli społecznym ubezpieczeniem rolniczym jest objęty krócej niż trzy lata. Wówczas nie wolno mu wybierać między KRUS a systemem powszechnym, czyli ZUS. Wynika tak z wyroku [b]Sądu Najwyższego z 17 maja 2006 r. (II UK 178/05)[/b]. Co ważne, ubezpieczenie rolnicze musi poprzedzać bezpośrednio otworzeniem interesu. Potwierdzają to z kolei orzeczenia [b]Sądu Najwyższego z 9 czerwca 2008 r. (II UK 312/07) oraz z 17 listopada 2000 r. (II UKN 54/00)[/b].

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Pan Jan był przez dziesięć lat właścicielem gospodarstwa rolnego, podlegając przez ten czas ubezpieczeniom w KRUS. Potem podjął pracę jako kierowca w firmie transportowej na umowę o pracę. Po sześciu miesiącach takiego zatrudnienia jeden z głównych klientów pracodawcy zaproponował mu stałą współpracę w ramach nowo otwartej przez niego firmy. Pan Jan zdecydował się na zarejestrowanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu. Zamierzał wybrać ubezpieczenie rolnicze zamiast ZUS. Nie ma jednak takiej możliwości, gdyż w ubezpieczeniu rolniczym nie pozostawał bezpośrednio przed rozpoczęciem działalności gospodarczej (przecinało je zatrudnienie etatowe). Mimo więc wcześniejszych dziesięciu lat odprowadzania składek na KRUS musi się teraz zgłosić do ZUS i uiszczać z tytułu firmy znacznie większe składki, bo ustalone od 60 proc. średniej płacy. Chyba że w grę wchodzi jego pierwsza działalność gospodarcza, od której może odprowadzać ulgowe składki do ZUS, od 30 proc. minimalnej pensji. [/ramka]

[srodtytul]Grozi wsteczne wykluczenie [/srodtytul]

Organ rentowy weryfikuje, czy osoba sygnalizująca chęć przystąpienia do KRUS ma faktycznie za sobą trzy lata takiego nieprzerwanego ubezpieczenia. Jeśli nie ma, KRUS wystawia decyzję korygującą z mocą wsteczną ustalony bezprawnie tytuł podlegania ubezpieczeniu rolniczemu. Jest to decyzja deklaratoryjna stwierdzająca niepodleganie z mocą wsteczną rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu. Taki wniosek płynie z wyroku[b] Sądu Najwyższego z 9 czerwca 2008 r. (II UK 312/07)[/b]. Nie wydaje jej jednak ani z powodu zmiany stanu faktycznego, ani prawnego, lecz ze względu na ujawnienie istotnych okoliczności istniejących jeszcze przed zapadnięciem pierwszej decyzji. Okoliczności te stanowią przeszkodę do objęcia zainteresowanego rolniczym ubezpieczeniem społecznym.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pan Józef pracował w młodości przez dwa lata w gospodarstwie rolnym należącym do rodziców. Następnie prowadził przez wiele lat działalność gospodarczą, którą przerwał po zakupie własnej ziemi. Rok później postanowił wrócić do biznesu, zgłaszając jednak chęć pozostania w KRUS. Niestety, nie ma na to szans. Skoro nie minęły wymagane trzy lata ciągłego ubezpieczenia rolniczego, nie skorzysta z przywileju określonego w art. 5a ustawy. [/ramka]

[srodtytul]Ulgę liczymy od powstania obowiązku[/srodtytul]

Owe trzy lata pozostawania w KRUS, jakie musi przypadać bezpośrednio przed rozpoczęciem działalności gospodarczej, biegnie od dnia powstania obowiązku rolniczego ubezpieczenia do dnia podjęcia pozarolniczej działalności. Ubezpieczenie rolnicze nie zaczyna się jednak od pierwszego dnia kwartału, kiedy została opłacona składka – stwierdził [b]Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 7 kwietnia 2006 r. (I UK 233/05)[/b]. Jest wręcz możliwa sytuacja, kiedy zainteresowany odprowadzi składkę na KRUS za dany kwartał, ale na poczet nieprzerwanego ubezpieczenia rolniczego zaliczamy mu tylko część tego kwartału. Konieczność ubezpieczenia rolniczego powstaje bowiem w chwili spełnienia warunków do objęcia nim, gdy jednocześnie nie występują okoliczności wyłączające taki obowiązek. Obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne rolników powstaje natomiast od pierwszego dnia kwartału, kiedy powstało ubezpieczenie (art. 4 ust. 2 ustawy).

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Pani Kamila była zatrudniona do 31 października 2008 r. Następnie rozpoczęła działalność rolniczą i opłaciła składkę do KRUS za trzeci kwartał 2008 r. Trzy lata ubezpieczenia rolniczego, po upływie których może podjąć działalność gospodarczą i nadal podlegać KRUS, liczymy od 1 listopada 2008 r. (a nie od 1 października 2008 r.). Przeszkoda do objęcia jej ubezpieczeniem rolniczym ustała bowiem dopiero z końcem października br.[/ramka]

[srodtytul]WARUNEK 2. Przekazanie oświadczeń o kontynuowaniu ubezpieczeń i podatku należnym[/srodtytul]

Obydwa dokumenty zainteresowany składa w ciągu 14 dni od otworzenia firmy, a drugi – dodatkowo jeszcze do końca maja.Pierwsze oświadczenie musi być wyraźne. Nie wystarczy, że rolnik nadal uiszcza składki w KRUS – wynika z orzeczenia [b]SN z 22 lutego 2008 r. (I UK 255/07)[/b]. Jeśli nie dotrzyma terminu, ubezpieczenie rolnicze ustaje z końcem kwartału, w którym rozpoczął prowadzenie firmy.

[ramka][b]Przykład 4[/b]

Pani Anna miała gospodarstwo rolne i była ubezpieczona w KRUS. Po pięciu latach otworzyła sklep w miejscowości, gdzie mieszkała. Aby kontynuować ubezpieczenie rolnicze, powinna w ciągu 14 dni od rozpoczęcia działalności złożyć oświadczenie w KRUS o tym,że właśnie rozpoczęła działalność gospodarczą. Brak takiego oświadczenia i dalsze płacenie składek do KRUS spowoduje jej wyłączenie z kasy.[/ramka]

[srodtytul]Termin jest do przywrócenia[/srodtytul]

Samo rozpoczęcie nierolniczej działalności gospodarczej nie powoduje automatycznie wykluczenia z ubezpieczenia społecznego rolników, nawet jeśli będą złożone w KRUS wymagane dane. Potwierdził to [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 27 września 2006 r. (I UK 75/06)[/b]. Dopiero niezłożenie dokumentów na czas skutkuje wyłączeniem. Gdy zainteresowany spóźnił się z oświadczeniem z powodów od niego niezależnych (np. był obłożnie chory), ma obecnie prawo ubiegać się o przywrócenie terminu. Składa w tym celu wniosek oraz dowody poświadczające, że przekroczenie terminu nastąpiło w związku ze zdarzeniem losowym.

[srodtytul]Ograniczone przychody[/srodtytul]

Kolejnym warunkiem pozostania w ubezpieczeniu rolniczym przy równoczesnym prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej jest [b]osiągnięcie w poprzednim roku podatkowym przychodu z prowadzenia tej działalności w ramach tzw. rocznej kwoty granicznej. Obecnie górna kwota podatku należnego wynosi 2755 zł[/b], ale co roku jest waloryzowana, co ogłasza minister rozwoju wsi w Monitorze Polskim.

Rolnik i domownik muszą udowodnić wysokość należnego podatku dochodowego. Przedstawiają w tym celu KRUS zaświadczenie naczelnika urzędu skarbowego dokumentujące kwotę należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za poprzedni rok. Dołączają oświadczenie o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego. Oczywiście warunek ten dotyczy tylko osób, które prowadziły pozarolniczą działalność w poprzednim roku.

Podobne zaświadczenia trzeba również składać w KRUS do 31 maja.

Jeśli zainteresowany nie złoży go w terminie, wypada z ubezpieczenia rolniczego z końcem danego kwartału. Takiego skutku oczywiście nie będzie, gdy zaprzestanie działalności pozarolniczej, przynajmniej okresowo, przed końcem tego kwartału.

Można wnosić o przywrócenie terminu złożenia zaświadczenia, jeśli uda się przekonać KRUS, że opóźnienie nastąpiło nie z naszej winy. Istotne jest, że za zdarzenie niezależne od rolnika zostanie uznany brak pouczenia go przez organ rentowy o negatywnych skutkach przekroczenia terminu na złożenie zaświadczenia za miniony rok podatkowy po okresie zawieszenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Stwierdził tak [b]Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 22 stycznia 2008 r. (I UK 238/07)[/b].

[srodtytul]WARUNEK 3. Stała praca w gospodarstwie [/srodtytul]

Rolnik lub domownik ubiegający się o pozostanie w KRUS musi oczywiście stale prowadzić działalność rolniczą i pracować w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych powyżej jednego hektara przeliczeniowego lub też stale pracować w dziale specjalnym.

Działy specjalne to aktywności wymienione szczegółowo w załączniku do ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. W grę wchodzi np. uprawa grzybów i ich grzybni powyżej 100 mkw. powierzchni uprawowej, hodowla określonych zwierząt futerkowych w ilości powyżej 50 samic stada podstawowego. Przez działalność rolniczą rozumiemy natomiast tę z zakresu produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej.