Jak głosować w referendum. Objaśniamy formalności

15 października między godziną 7:00 a 21:00 będzie można oddać głos w wyborach do Sejmu RP i Senatu RP, ale także w referendum ogólnokrajowym. Jak informuje Państwowa Komisja Wyborcza, pytania, które znajdą się na karcie referendalnej, brzmią następująco:

Pytanie 1:

Czy popierasz wyprzedaż majątku państwowego podmiotom zagranicznym, prowadzącą do utraty kontroli Polek i Polaków nad strategicznymi sektorami gospodarki?

Pytanie 2:

Czy popierasz podniesienie wieku emerytalnego, w tym przywrócenie podwyższonego do 67 lat wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn?

Pytanie 3:

Czy popierasz likwidację bariery na granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Białorusi?

Pytanie 4:

Czy popierasz przyjęcie tysięcy nielegalnych imigrantów z Bliskiego Wschodu i Afryki, zgodnie z przymusowym mechanizmem relokacji narzucanym przez biurokrację europejską?

Jak oddać głos w referendum i czy można nie przyjąć karty referendalnej

Wszystkie pytania referendalne znajdą się na jednej karcie. Przy każdym z nich należy zaznaczyć krzyżykiem jedną z dwóch odpowiedzi: TAK albo NIE. Jak mówi ustawa o referendum ogólnokrajowym, jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak „x” w obu kratkach obok odpowiedzi na postawione pytanie lub nie postawiono znaku „x” w żadnej z ratek obok odpowiedzi na pytanie, głos uważa się za nieważny. Należy też pamiętać, że nie trzeba odpowiedzieć na wszystkie pytania referendalne. Można odpowiedzieć na część z nich, a brak odpowiedzi na pozostałe pytania nie wpłynie na ważność zaznaczonych odpowiedzi. Można więc odpowiedzieć na jedno, dwa, trzy lub cztery pytania referendalne. Odpowiedzi, których się udzieliło, będą ważne.

Poza tym, na wyborców będą czekały dwie inne karty do głosowania: z kandydatami do Sejmu RP oraz z kandydatami do Senatu RP. Każda z kart będzie jednostronicowa. Na każdej z nich można postawić tylko jeden krzyżyk – przy nazwisku kandydata, na którego chcemy oddać swój głos.

Wszystkie karty należy wrzucić do tej samej urny wyborczej.

Jak poinformował przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej sędzia Sylwester Marciniak, nie ma obowiązku pobrania wszystkich trzech kart do głosowania. Jest to wyłącznie wola wyborcy.

Przewodniczący PKW poinformował też, że decyzja wyborcy o niebraniu udziału w referendum zostanie odnotowana. Wyjaśnił, że „musi zostać odnotowana, ponieważ jest to kwestia ilości wydanych kart” i dodał, że nie oznacza to ujawnienia danych osób, które nie wezmą udziału w referendum, a wezmą udział w wyborach do Sejmu RP i Senatu RP. „To nie będzie jawne, bo jest to dokument wyborczy, który podlega ujawnieniu wyłącznie na żądanie sądu lub prokuratury jeśli toczy się jakaś sprawa” – zakończył przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej.

Jak informuje na swojej stronie internetowej PKW, wyborca może wybrać głosowania, w których weźmie udział – można oddać głos w wyborach do Sejmu RP i Senatu RP (bez udziału w referendum); w referendum (bez udziału w wyborach do Sejmu RP i Senatu RP) lub w wyborach do Sejmu RP bez udziału w wyborach do Senatu RP i referendum (itd.). Można więc odmówić przyjęcia którejkolwiek z kart głosowania.

Czytaj więcej

Prawo dla Ciebie

Protest wyborczy – kto, gdzie, jak? Zgłaszanie protestu wyborczego

Protesty wyborcze – jak je zgłosić? Gdzie i w jakim terminie można złożyć swój protest tak, by było to skuteczne? Odpowiadamy na pytania nurtujące wyborców i wyjaśniamy.

Czy można zniszczyć kartę referendalną

W przestrzeni medialnej pojawiły się informacje, że część wyborców rozważa podarcie karty referendalnej w celu wyrażenia sprzeciwu wobec pytań zadanych w referendum. Czy można to zrobić bez konsekwencji prawnych?

Niestety odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Na konferencji prasowej odniósł się do tej sprawy przewodniczący PKW sędzia Sylwester Marciniak: „Oprócz przepisów karnych w ustawie o referendum ogólnokrajowym, istnieje także przepis z art. 248 punkt 3 Kodeksu karnego umieszczony w rozdziale 31 „przestępstwa przeciwko wyborom i referendom”, gdzie jest powiedziane, że kto niszczy kartę do głosowania podlega karze pozbawiania wolności do lat 3” – powiedział Marciniak. „Apeluję, aby nie wprowadzać wyborców w tym zakresie w błąd, bo niestety skutków nie ponoszą te osoby, które takie treści przekazują, tylko bezpośrednio wyborca” – dodał przewodniczący PKW.

Do jego słów odniosło się wielu prawników, w tym na łamach „Rzeczpospolitej” profesorowie Piotr Kardas i Maciej Gutowski, którzy jednoznacznie stwierdzili, że uczestnik referendum nie może odpowiadać karnie za podarcie karty referendalnej ani wyborczej, gdyż stanowi to wyrażenie swej woli w niejawnym akcie. Zgodnie z tym stanowiskiem, podarcie karty referendalnej będzie oznaczało, iż głos zostanie zakwalifikowany jako nieważny.

Czytaj więcej

Prawo dla Ciebie

Jak oddać głos w wyborach do Sejmu i Senatu oraz w referendum. Objaśniamy

Wybory do Sejmu i Senatu oraz referendum już 15 października. Tłumaczymy, ile kart do głosowania będzie czekało na wyborców w lokalu wyborczym, jak prawidłowo je wypełnić oraz jak oddać ważny głos poza miejscem zameldowania.

Sądy orzekają w sprawie podarcia

W tym kontekście należy przytoczyć wyrok Sądu Okręgowego w Legnicy z 15 marca 2016 r., gdzie rozpatrywana była sprawa o wyniesienie karty do głosowania z lokalu wyborczego. Zakończyła się ona uniewinnieniem w drugiej instancji, zaś sędziowie wskazali, że udział w głosowaniu jest prawem, a nie obowiązkiem wyborcy. Decyzję o niebraniu udziału w głosowaniu można podjąć nawet po zaznaczeniu głosu na karcie. Jako że karty zwrócić nie można, to wtedy trzeba ją przedrzeć lub wynieść z lokalu wyborczego.

Jednocześnie, należy mieć na względzie odosobniony, ale wydany przez Sąd Rejonowy w Giżycku wyrok w sprawie podarcia karty do głosowania w wyborach na Prezydenta RP w dniu 12 lipca 2020 roku. Sąd ten skazał z art. 248 pkt 3 Kodeksu karnego kobietę za wyniesienie karty do głosowania z lokalu wyborczego. Przepis stanowi, że ten, kto w związku z wyborami do Sejmu, do Senatu, wyborem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborami do Parlamentu Europejskiego, wyborami organów samorządu terytorialnego lub referendum niszczy, uszkadza, ukrywa, przerabia lub podrabia protokoły lub inne dokumenty wyborcze albo referendalne, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Wielu prawników zwraca jednak uwagę, że w przepisie tym nie wskazuje się jako przedmiotu ochrony powagi głosowania, lecz jego wiarygodność i rzetelność. Podarcie karty do głosowania przez jej posiadacza nie godzi w te dobra. Nie ma w takim czynie żadnej szkodliwości społecznej, a w konsekwencji nie można zakwalifikować go jako przestępstwo. Nie ma również wątpliwości co do intencji dokonującego czynu, które to ograniczają się do wyrażenia swoich poglądów politycznych poprzez niebranie udziału w głosowaniu.

Podsumowując, jeżeli wyborca nie chce budować frekwencji w referendum, powinien odmówić przyjęcia karty referendalnej. Zniszczenie karty po przyjęciu jej od członka komisji może być potraktowane różnie, włącznie z incydentem wyborczym, którego konsekwencją jest przyjazd policji na miejsce zdarzenia.

Czytaj więcej

Rzecz o prawie

Gutowski, Kardas: Przedarcie kartki nie przekreśli zasady tajności głosowania

Uczestnik referendum nie może odpowiadać karnie za wyrażenie swej woli w niejawnym akcie.

Czy można robić dopiski i rysować na karcie referendalnej

Jednocześnie, należy zaznaczyć, że poczynienie dopisków na karcie do głosowania, poza kratką, nie wpływa na ważność oddanego na niej głosu. Oznacza to, że wszelkie dopiski nie powodują nieważności głosu. Państwowa Komisja Wyborcza wielokrotnie informowała też, że rysowanie na karcie wyborczej i referendalnej nie wpływa na ważność głosu.

Kodeks Wyborczy milczy też na temat pogięcia karty do głosowania, czego logiczną konsekwencją jest to, że wyborca po odebraniu karty wyborczej lub referendalnej, a przed wrzuceniem jej do urny wyborczej ma prawo zgiąć kartę do głosowania, następnie zaznaczyć na niej krzyżyk przy wybranej odpowiedzi i wrzucić do urny, a głos będzie ważny. Bez znaczenia na ważność głosu pozostaje również lekkie naderwanie karty wyborczej. Kluczowe jest to, aby w kratce przy wybranej odpowiedzi przecięły się dwie linie.