Architektura władzy Donalda Tuska. Jak premier zbudował nowy system rządzenia państwem?

„Porzućcie wszelką nadzieję, wy, którzy tu wchodzicie” – według Dantego taki napis widniał nad bramą piekła. W „Boskiej Komedii” przestrzeń tę porządkuje dziewięć kręgów. Dwa lata po zaprzysiężeniu rządu Donalda Tuska i po dwóch poważniejszych rekonstrukcjach trudno oczywiście mówić o politycznym odpowiedniku piekła (chociaż odporność na wysokie temperatury jest wskazana), ale widać wyraźnie, że premier zbudował własną, wielopoziomową architekturę władzy. Bardziej złożoną niż ta z lat 2007–2014, opartą na czterech partiach, i z dużo mniejszą tolerancją samego premiera na błędy. Innych. I na pewno ministrowie muszą cały czas mieć się na baczności – nawet ci najbardziej zaufani. To zresztą słychać czasami nawet na posiedzeniach Rady Ministrów – tak wynika z naszych rozmów. 

Czytaj więcej

Polityka

Tusk jak Birgitte Nyborg? Czego premier może się nauczyć z serialu „Borgen”

Polityczna maszyna Donalda Tuska i jego koalicjantów zgrzyta coraz bardziej. Czy zamiast kolejnyc...

Tusk nie ma takiego samego temperamentu jak wtedy, gdy rządził wcześniej – z naszych rozmów z ludźmi, którzy go dobrze znają wynika, że ma np. właśnie nieco mniejszą cierpliwość do błędów swoich współpracowników. To jest właśnie to słynne „Donald Tusk się wściekł”.

Ale już na poważnie: Tusk przeszedł transformację w latach2015–2023, a wcześniej przez te wszystkie lata, gdy był premierem. I ta transformacja jest od2023 r. mało analizowana i rozumiana – również za sprawą trudno dostępnych źródeł. Szerokich wywiadów politycznych premier nie udziela praktycznie wcale, a jego ostatnia książka – „Wybór” z Anne Applebaum nie tylko została wydana w 2021 r., czyli z punktu widzenia polskiej polityki w zamierzchłej przeszłości, ale też przynosi więcej pytań niż odpowiedzi. Łatwiej dowiedzieć się przynajmniej, kto w jakich kręgach rządowych siedzi. I co to oznacza dla priorytetów Tuska i jego ekipy. A pośrednio dla jego szans w przyszłych wyborach. 

Krąg 1: Wewnętrzne sanktuarium 

W teorii najmniejsze zmiany dotknęły wewnętrznego kręgu premiera, czyli stałych bywalców kompleksu premierowskiego na Parkowej. Owszem, w naradach uczestniczą nowi ludzie – jak minister Andrzej Domański – ale ten wewnętrzny krąg od „mediów, polityki i narracji” pozostaje od kilku lat ten sam. To Paweł Graś, Igor Ostachowicz i Agnieszka Rucińska. Z premierem często ma też rozmawiać Ewa Kopacz, a sam premier ma też mniej lub bardziej incydentalnie rozmawiać z ludźmi całkowicie spoza świata polityki. Nierzadko ma to przełożenie później na kierunek prac gabinetu. 

Precyzyjne wskazanie, kto dokładnie należy do „ścisłego kręgu”, ma zresztą ograniczony sens. Tusk blisko współpracuje też np. z rzecznikiem rządu Adamem Szłapką (chociaż na innych zasadach niż z Ostachowiczem czy Grasiem), ma też zaplecze, które przygotowuje i buduje jego strategię w mediach społecznościowych. To wszystko jednak nie zmienia jednego: Ludzie, którzy wiedzą, nie mówią – a ci, którzy niewiedzą – mówią, jeśli chodzi o to, co i kto za co odpowiada w wewnętrznym kręgu ustalającym politykę, narrację i częściowo też kwestie gospodarcze. Wokół tego „wewnętrznego kręgu” pojawiają się nazwiska Jana Grabca i Jana Krzysztofa Bieleckiego. Wpływy tego ostatniego miały jednak – po rekonstrukcji rządu – ostatnio nieco spaść. I nawet jeśli rząd ma teraz rzecznika – został w ramach zmiany po wyborach prezydenckich Adam Szłapka – to i tak narratora ma tylko jednego. Jest nim Tusk.

Reszta osób z KO co najwyżej powtarza i rozbudowuje jego tezy. To widać zresztą doskonale w mediach społecznościowych, do których Tusk przywiązuje dziś ogromną wagę. Idzie za tym jeszcze jedna zmiana: wyraźnie mniejsze znaczenie, jakie on sam i jego otoczenie przypisują mediom tradycyjnym. Widać to po tym,komu – i jak często, a raczej jak rzadko – premier udziela wywiadów, zwłaszcza prasowych.

Krąg 2: Superwykonawcy, najważniejszy koalicjant i nadzorca 

Wewnętrzne sanktuarium Donalda Tuska uzupełniają ministrowie odpowiedzialni za wykonanie najważniejszych z punktu widzenia premiera polityk i zadań. To oczywiście Maciej Berek koordynujący i nadzorujący realizację planu legislacyjnego rządu (oraz deregulację), Andrzej Domański spinający politykę gospodarczą, Waldemar Żurek odpowiadający za rozliczenia PiS oraz zmiany w wymiarze sprawiedliwości, Radosław Sikorski zajmujący się polityką zagraniczną (traktowany też jako kandydat KO na prezydenta in spe, nie jako polityczne zagrożenie dla Tuska w przyszłości) oraz najbliższy Tuskowi koalicjant, czyli szef MON i pierwszy wicepremier, Władysław Kosiniak-Kamysz. To z nim Tusk ma najlepszą relację ze wszystkich polityków spoza KO w całym rządzie. Kosiniak-Kamysz ma też jako jedyny z całego rządu tak dobre relacje ze stroną amerykańską. A Tusk niczego innego nie chce, jak tylko w 2027 r. budować z PSL centroprawicową koalicję. Tego jednak niespecjalnie chcą ludowcy. 

Powołanie Berka ma jeden zasadniczy cel: Redukcję sporów na samej Radzie Ministrów i ograniczenie sytuacji, w których to bezpośrednio ma je rozstrzygnąć sam premier. – I rzeczywiście, od blisko pół roku tych sporów bezpośrednio na Radzie Ministrów jest znacznie mniej. W porównaniu do chaosu pierwszej części kadencji, to jest niebo a ziemia – twierdzi nasz informator. 

Krąg 3: Politycy, którzy „dowożą” tematy

Donald Tusk może i przeszedł transformację, może i musiał – zajęty geopolityką oraz sprawami bezpieczeństwa – wydelegować Macieja Berka jako nadzorcę nad wykonaniem polityk rządu. To istotna zmiana wobec dwóch poprzednich kadencji. Wtedy Tusk stawiał na konkretne osoby (jak wicepremier Elżbieta Bieńkowska), ale nigdy w tak systemowy sposób. Nie zmieniła się jednak jego podstawowa cecha: daleko posunięty pragmatyzm. Zwłaszcza w docenianiu – czy może raczej szanowaniu – tych, którzy są może i spoza PO, ale „dowożą” konkretne decyzje i projekty. 

Czytaj więcej

Polityka

Reforma PIP: Gra o miliardy z KPO, decydującą rolę odegra PiS?

Reforma Państwowej Inspekcji Pracy staje się jednym z najtrudniejszych testów dla koalicji. Od je...