Nie wszyscy obywatele mogą oddać 1 procent dla fundacji

Organizacje pożytku publicznego mogłyby otrzymywać znacznie więcej pieniędzy, gdyby przekazanie 1 proc. podatku nie wymagało samodzielnego rozliczenia.

Dane za 2007 r. pokazują, że ponad 6 mln osób rozliczył płatnik: 500 tys. podatników wyręczył pracodawca, a ponad 5,5 mln – organy rentowe. W Polsce jest około 9 mln emerytów i rencistów. Oznacza to, że ponad połowa z nich nie rozlicza się samodzielnie. Szansa na to, żeby skłonić emeryta lub rencistę do złożenia zeznania tylko po to, aby przekazał 1 proc. podatku, jest więc niewielka.

[srodtytul]Kto pomaga [/srodtytul]

– Za niechęcią do przekazywania 1 proc. podatku stoi awersja do rozliczeń, a także przekonanie, że mój 1 proc. nic nie znaczy. Doszukiwanie się trudności w jego przekazaniu idzie w parze z nieznajomością obowiązujących zasad – mówi Joanna Kniaziewicz z Krajowego Centrum Kompetencji.

Na zlecenie tej fundacji w lipcu zeszłego roku zostały przeprowadzone badania opinii społecznej dotyczące darowizny 1 proc. (patrz ramka). Wynika z nich, że darczyńcami zwykle są osoby w wieku 40 – 50 lat, z wyższym wykształceniem, zamieszkujące miasta powyżej 200 tys., częściej mężczyźni. Bardziej skłonne do darowizn są osoby z dochodem wyższym od przeciętnego.

– Najmniejsza wpłata, jaką fundacja przekazała nam na rehabilitację córki z 1 proc. podatku, to 2 zł, a najwyższa – 2 tys. zł. Najczęściej były to kwoty 80 – 90 zł – mówi pani Sylwia, matka niepełnosprawnego dziecka.

Czy mniej zarabiający byliby bardziej skłonni przekazywać 1 proc., gdyby nie musieli samodzielnie składać zeznania? Raczej tak. Przecież po scedowaniu obowiązków na urzędy skarbowe liczba darowizn wzrosła ponadtrzykrotnie.

[srodtytul]Niejasne przepisy[/srodtytul]

Jeszcze niedawno ustawa o PIT była na tyle nieprecyzyjna, że można było z niej próbować wyinterpretować prawo do przekazania 1 proc. pracowników, których rozlicza pracodawca.

– Przy ostatniej nowelizacji ustawy o PIT doprecyzowane zostały przepisy dotyczące przekazywania 1 proc. Co istotne, te nowe zasady obowiązują już w rozliczeniach za 2008 r. – mówi Katarzyna Maćkowska, doradca podatkowy z Kancelarii Radcy Prawnego Artura Nowaka. Dodaje, że zgodnie ze starym brzmieniem przepisów urząd skarbowy przekazywał 1 proc. na wniosek podatnika. Jednocześnie stanowiły one, że podanie nazwy organizacji i jej numeru wpisu do KRS w zeznaniu podatkowym traktuje się jak złożenie wniosku o przekazanie przez urząd skarbowy 1 proc. podatku. Taki sposób sformułowania przepisów pozwalał przyjąć (choć organy podatkowe były innego zdania), że nie ma przeszkód do wskazania wybranej organizacji pożytku publicznego w inny sposób, np. w zwykłym podaniu do urzędu skarbowego.

[srodtytul]Nowe zasady[/srodtytul]

Ustawa o PIT w nowym brzmieniu raczej nie daje już podstaw do takiej interpretacji.

– Z obecnego brzmienia art. 45c ustawy o PIT wynika, że urząd skarbowy przekazuje wskazanej organizacji pożytku publicznego 1 proc. podatku należnego wynikającego z zeznania. Jednocześnie, zgodnie z art. 37 tej ustawy, składany przez pracownika wniosek o rozliczenie podatku przez pracodawcę, czyli PIT-12, traktowany jest jak zeznanie – wyjaśnia Joanna Narkiewicz-Tarłowska, doradca podatkowy w PricewaterhouseCoopers. Zauważa jednak, że z wniosku tego nie wynika żaden podatek. Dlatego na podstawie literalnego brzmienia przepisów trudno uznać, że druki PIT-12 i PIT-40 powinny umożliwiać przekazywanie 1 proc. podatku. Potwierdza to także fakt, że ta druga deklaracja, na której zakład pracy rozlicza roczny dochód pracownika, nazwana jest przez ustawodawcę rocznym obliczeniem podatku, a nie zeznaniem podatkowym.

Zdaniem Katarzyny Maćkowskiej należy wprowadzić prosty mechanizm przekazania 1 proc. podatku przez osoby, których roczne rozliczenie sporządza zakład pracy lub ZUS. Wystarczyłoby, aby informowały one urząd skarbowy, którą organizację wybrały. Stawianie podatników przed alternatywą: albo sam wypełnisz zeznanie, albo nie możesz przekazać części swojego podatku, jest bowiem dyskryminowaniem kilku milionów osób i pozbawia organizacje pozarządowe znacznych dochodów.

[ramka][b]Badania dotyczące darowizn[/b]

Jako bariery w przekazywaniu 1 proc. respondenci wskazywali:

- niezdecydowanie, komu ofiarować 1 proc. (37 proc.),

- niewielką wartość potencjalnej wpłaty (35 proc.),

- nieznajomość zasad przekazywania 1 proc. (34 proc.) – zwykle tę odpowiedź wskazywały osoby starsze, zamieszkujące na wsi, z niskim wykształceniem,

- przekonanie, że pieniądze nie zostaną właściwie wykorzystane (29 proc.). Przekazanie 1 proc. podatku utrudnia także to, że 37 proc. respondentów nie rozlicza się samodzielnie. Zapytani, kto powinien pomagać, wskazywali:

- państwo (65 proc.),

- władze lokalne (58 proc.),