Dobry plan i fiskus nie zobaczy grosza od darowizny w najbliższej rodzinie

Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) dotycząca wymogów dokumentacyjnych przy zwolnieniu dla darowizn pieniężnych w tzw. zerowej grupie wywróciła sytuację do góry nogami. Jak bardzo?

Niestety stanowisko siedmiu sędziów NSA nie jest korzystne dla podatników. Przed uchwałą sądy administracyjne, także NSA, dopuszczały prawo do pełnego zwolnienia, gdy gotówka została przekazana do ręki obdarowanego i wpłacona przez niego na własne konto. Oczywiście pod warunkiem, że z okoliczności sprawy wynikało, iż jest to wypełnienie umowy darowizny między danymi osobami i nie było wątpliwości co do samej umowy. Teraz sytuacja diametralnie się zmieniła. NSA uznał, że wpłata własna – nawet w okolicznościach bezspornych – nie gwarantuje prawa do pełnego zwolnienia z podatku od darowizny.

Czytaj więcej

Podatki

Ważna uchwała o darowiźnie od najbliżej rodziny. NSA zmienił zdanie

Jeśli obdarowany sam wpłaci na konto gotówkę otrzymaną od najbliższej rodziny, straci nielimitowa...

To co trzeba zrobić, żeby fiskus nie mógł zakwestionować preferencji?

Warunki podstawowe są dwa: zgłoszenie i udokumentowanie nabycia. Ten, którego dotyczy uchwała NSA to odpowiednie udokumentowanie. Przy czym co istotne jest on wymagany przez ustawodawcę tylko w przypadku darowizny lub poleceń darczyńcy w pieniądzu. Ustawa mówi, że podatnik z zerowej grupy ma udokumentować otrzymanie środków dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym. A siedmiu sędziów NSA uznało, że warunek ten jest spełniony tylko, jeśli pieniądze zostaną przelane z konta darczyńcy na konto obdarowanego. 

A jak ktoś nie ma konta? Starsze osoby często trzymają oszczędności w domu w przysłowiowej skarpecie. Wnuczek, który ma widoki na prezent od dziadka nieposiadającego konta w banku nie ma co liczyć na zwolnienie?

Nie. Z takiej sytuacji też da się wybrnąć. Warunek dokumentacyjny jest spełniony też w przypadku przekazu pocztowego. Jednak również w tym przypadku najlepiej, żeby na pocztę pofatygował się darczyńca, wypełnił przekaz pocztowy i nadał gotówkę dla obdarowanego osobiście.

A co, jeśli nie ma takiej opcji, bo ktoś jest np. chory albo boi się chodzić po mieście z walizką pieniędzy?

Ten problem można rozwiązać na dwa sposoby. Pierwszy to wyręczenie się kimś przy nadaniu przekazu. Musi to być jednak członek rodziny zamieszkujący z darczyńcą w gospodarstwie domowym. Wyręczanie są innymi osobami np. sąsiadem czy przyjacielem, jest bardzo ryzykowne. Widzę też inną możliwość, tj. wizytę u notariusza. Trzeba bowiem przypomnieć, że umowa darowizny - co do zasady - dla swojej ważności wymaga przecież aktu notarialnego.

Ale większość darowizn nie ma takiej formy. Są nieważne?

Nie. Kodeks cywilny przewiduje w tym przypadku tzw. instytucję konwalidacji. Mówiąc najprościej to takie „naprawienie” braku formalnego. Umowa darowizny, która nie została potwierdzona przez notariusza staje się ważna w momencie jej spełnienia np. przekazania środków obdarowanemu. Jeśli jest jednak sporządzana przed notariuszem to zazwyczaj pieniądze są składane u niego jako depozyt. W tym przypadku uważam, że warunek odpowiedniej dokumentacji będzie spełniony, gdy gotówka zostanie przekazana przez darczyńcę notariuszowi, a ten przekaże ją np. przelewem obdarowanemu. Pamiętajmy, że notariusz ma status osoby zaufania publicznego. Dlatego fiskus nie powinien kwestionować prawa do zwolnienia. Zwłaszcza, że gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron, sam ustawodawca „zdejmuje” z podatników drugi z obowiązków koniecznych do skorzystania z pełnego zwolnienia tj. zgłoszenia nabycia w odpowiednim terminie. 

Niemniej, żeby fiskus nie miał się do czego przyczepić najlepiej wybrać przelew lub przekaz?

Rzeczywiście, opcją, która zupełnie wytrąci oręż z ręki fiskusa to przelanie darowizny z konta darczyńcy na konto obdarowanego lub osobiste nadanie gotówki przekazem pocztowym. W obu przypadkach należy opisać w nich, że pieniądze są przekazywane tytułem darowizny, można dodać datę umowy itd.

A czy przelew można zrobić przez Internet?

Jak najbardziej. Ważne jest tylko, aby środki zostały przekazane na rachunek płatniczy nabywcy czy na jego inny rachunek, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Bankowość internetowa nie zmienia tego statusu. W tym przypadku trzeba jednak pamiętać także o odpowiednim opisaniu takiej wpłaty. No i musi to być przelew z konta darczyńcy na konto obdarowanego. 

Co z podatnikami, którym fiskus zakwestionował prawo do zwolnienia?

To zależy od sytuacji. Jeśli ich sprawa skończyła się już prawomocnie w sądzie tj. mają korzystny wyrok NSA lub niezaskarżony przez fiskusa wyrok WSA, który się uprawomocnił, mogą spać spokojnie. Uchwała nie działa wstecz, nie jest podstawą wznowienie takiego postępowania czy unieważnienia takich orzeczeń. Osoby, które są w trakcie takiego procesu niestety muszą liczyć się z przegraną. Z tym, że widzę tu jeszcze pewną furtkę i możliwość obrony. Podatnik powinien wskazać, że kierował się zasadą zaufania do państwa, w tym orzecznictwa sądowego, które przed uchwałą NSA zasadniczą było korzystne dla podatników. Osoby, które wystąpiły o interpretację i spierają się o nią z fiskusem, ale pytały o darowiznę, która jeszcze nie miała miejsce, powinny skorygować swoje postępowanie i dostosować je do aktualnej wykładni NSA.