W środę Trybunał Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Jego zdaniem opisana w nim norma rozumiana w ten sposób, że o związaniu gruntu, budynku lub budowli z prowadzeniem działalności gospodarczej decyduje wyłącznie ich posiadanie przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą, narusza konstytucyjną zasadę proporcjonalności i stanowi ingerencję w prawo własności.
Sprawa dotyczyła podatnika, który kupił kilka działek. Oficjalnie był przedsiębiorcą, więc fiskus opodatkował je podwyższoną stawką podatku od nieruchomości przewidzianą dla tych związanych z działalnością. Przedsiębiorca przekonywał jednak, że transakcja była prywatna. Działki miały zasilić jego majątek osobisty, a nie firmowy. Urzędnicy i sądy administracyjne, w tym Naczelny Sąd Administracyjny, kolejno potwierdzali jednak, że skoro istnieje realna możliwość wykorzystywania nieruchomości w działalności, to należy je opodatkować wyższą stawką.
Czytaj także: Kiedy firma zapłaci wyższy podatek od nieruchomości
Inaczej na tę kwestię spojrzał dopiero Trybunał Konstytucyjny. Zauważył, że problem sprowadza się do automatycznego kwalifikowania nieruchomości będących w posiadaniu osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą do kategorii gruntów, budynków i budowli związanych z jej prowadzeniem. Tymczasem osoby fizyczne na gruncie podatku od nieruchomości występują w dwojakim charakterze, tj. jako przedsiębiorcy i osoby prywatne.
Trybunał podkreślił, że art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy uzależnia opodatkowanie wyższą stawką przypisaną do nieruchomości związanych z prowadzeniem działalności wyłącznie od posiadania gruntu, budynku czy budowli przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą. W literalnym brzmieniu nie bierze pod uwagę, czy nieruchomość jest faktycznie wykorzystywana do działalności, czy może być wykorzystywana na potrzeby działalności. W ten sposób sam fakt posiadania nieruchomości przez podatnika prowadzącego działalność implikuje konieczność zapłaty podatku według wyższej stawki. Ustawodawca nie odróżnia sytuacji podatników posiadających nieruchomości i wykorzystujących je do działalności oraz tych, którzy je posiadają, a nie wykorzystują do działalności. Obie grupy przedsiębiorców będą zobowiązane do zapłaty podatku według wyższej stawki. Zdaniem TK brak tego rozróżnienia dotyka w szczególności przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, które występują w obrocie w podwójnym charakterze, tj. jako osoby prywatne i prowadzące działalność.
Tymczasem, jak tłumaczył sędzia TK Rafał Wojciechowski, przedsiębiorcy nie mogą być obciążani wyższą stawką podatku jedynie z powodu posiadania nieruchomości, które nie służą im do prowadzenia działalności gospodarczej. W ocenie Trybunału kryterium posiadania nie realizuje celu fiskalnego, prowadzi więc do nieuzasadnionego konstytucyjnie naruszenia prawa własności. Przy czym nieproporcjonalności ingerencji w konstytucyjne prawo własności Trybunał upatruje w braku jasnych kryteriów – poza samym posiadaniem nieruchomości przez przedsiębiorcę – pozwalających na ustalenie faktycznego lub potencjalnego związku budynku lub gruntu z prowadzoną działalnością.
Zdaniem Pawła Banasika, partnera w Deloitte Doradztwo Podatkowe, to bardzo ważne orzeczenie nie tylko dla osób fizycznych prowadzących działalność. Może mieć także znaczenie dla osób prawnych.
– Oczywiście w przypadku osób fizycznych naturalnie występuje pewien dualizm związany z posiadaniem przez osobę fizyczną zarówno majątku prywatnego, jak i tego służącego działalności gospodarczej. Jednak każdy przedsiębiorca – a zatem również osoba prawna – może nie wykorzystywać majątku w prowadzonej działalności gospodarczej. W takim zaś przypadku majątek niewykorzystywany przez przedsiębiorcę w działalności gospodarczej powinien być opodatkowany niższą stawką podatku – uważa Paweł Banasik.
Jak podkreśla ekspert, z ustnego uzasadnienia wyroku wynika, że za niezgodną z konstytucyjną zasadą proporcjonalności Trybunał uznał również sytuację, w której wyższą stawką podatku objęty jest majątek, który nawet potencjalnie nie może być wykorzystywany w działalności gospodarczej.
Roczny dostęp do treści rp.pl za pół ceny
– Przywodzi to na myśl nieruchomości, które nie mogą być wykorzystywane w działalności ze względu na zły stan techniczny czy też szczególnie aktualny problem przedsiębiorców, których możliwość prowadzenia działalności w posiadanych przez nich budynkach została czasowo wyłączona ze względu na pandemię – uważa Paweł Banasik.
Sygnatura akt: SK 39/19
