Sprzedaż udziałów lub akcji trzeba ująć w PIT-38

Dochodów z kapitałów pieniężnych nie łączy się z innymi dochodami z działalności gospodarczej oraz dochodami opodatkowanymi według skali podatkowej.

Wyjątkiem jest sytuacja, gdy zbycie papierów wartościowych oraz instrumentów pochodnych następuje w ramach działalności gospodarczej (np. spółka osobowa sprzedaje akcje w innych spółkach).

W zeznaniu PIT-38 podatnik ujmuje przychody z tytułu:

- odpłatnego zbycia udziałów w spółkach kapitałowych, papierów wartościowych (w tym pożyczonych), pochodnych instrumentów finansowych i  realizacji praw z nich wynikających oraz

- objęcia udziałów lub akcji w spółkach kapitałowych albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny (w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część).

Wykazuje też koszty uzyskania tych przychodów. Tego rodzaju przychody i koszty ich uzyskania należy wykazać w części C zeznania PIT-38: odpowiednio w poz. 21 i 22 jeśli podatnik otrzymał imienną informację PIT-8C lub w poz. 23 i 24 w razie braku tej informacji.

Dane z PIT-8C nie zawsze wystarczą

Na ogół podatnicy osiągają przychody z kapitałów pieniężnych za pośrednictwem giełdy. Wówczas kwestia rozliczenia dochodu z tego tytułu wydaje się dość prosta. Podatnik otrzymuje bowiem z reguły od biura maklerskiego imienną informację PIT-8C uwzględniającą przychody oraz koszty związane z dokonanymi transakcjami.

Nie oznacza to jednak, że wypełnienie formularza PIT-38 jest czynnością odtwórczą i  sprowadza się wyłącznie do  przeniesienia odpowiednich danych z informacji uzyskanej z biura maklerskiego. Możliwa jest bowiem sytuacja, gdy kwota kosztów wykazana w PIT-8C nie odpowiada ich rzeczywistej wysokości.

Biura maklerskie często nie mają bowiem informacji o wszystkich zdarzeniach kształtujących wysokość zrealizowanego przez podatnika dochodu.

Przykład

Podatnik sprzedaje na giełdzie akcje, które objął w zamian za wkład niepieniężny. Biuro maklerskie nie ma informacji o sposobie ich nabycia.

Wówczas nie uwzględni w kwotach wykazanych w PIT-8C wydatków poniesionych przez podatnika na nabycie tych akcji.

Wypełniając zeznanie roczne, podatnik powinien więc zweryfikować dane uzyskane z biura maklerskiego. Szczególną uwagę powinien poświęcić kosztom uzyskania przychodów i skorygować ich wysokość o wydatki, o których poniesieniu biuro maklerskie nie wiedziało.

Można uwzględnić prowizje i opłaty

Ustalając wysokość kosztów, podatnik może m.in. uwzględnić prowizje związane z zakupem i sprzedażą papierów wartościowych, opłaty za założenie i prowadzenie rachunku, zapłacone odsetki i prowizje od kredytu finansującego zakup akcji (w kwocie proporcjonalnie przypadającej na tę część kredytu, która została przeznaczona na nabycie akcji).

Urzędy skarbowe nie powinny również kwestionować zaliczenia w poczet kosztów podatkowych wydatków na prenumeratę prasy fachowej, opłat za kursy i szkolenia z zakresu inwestycji giełdowych, wynagrodzenia dla doradcy finansowego czy też opłat za dostęp do serwisów internetowych.

Sprzedaż akcji

Jeszcze trudniejsze zadanie stoi przed podatnikiem, który obejmuje udziały (akcje) lub sprzedaje udziały (akcje) bez pośrednictwa biura maklerskiego. Wtedy musi samodzielnie ustalić kwotę osiągniętego dochodu lub poniesionej straty.

Aby obliczyć dochód lub stratę ze zbycia udziałów lub akcji w spółce kapitałowej albo wkładów w spółdzielni, należy ustalić przychody i koszty ich uzyskania. Przychód to wartość rynkowa wyrażona w cenie określonej w umowie.

Koszty uzyskania przychodów (na dzień zbycia) to:

- wydatki na objęcie udziałów (akcji lub wkładów), jeśli zostały objęte w zamian za wkład gotówkowy,

- wartość składników majątkowych (nie wyższa niż nominalna wartość udziałów, akcji lub wkładów) w przypadku zbywania udziałów (akcji lub wkładów) objętych w zamian za przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część,

- nominalna wartość udziałów (akcji lub wkładów), jeżeli objęto je w zamian za inny wkład niepieniężny (niebędący przedsiębiorstwem ani jego zorganizowaną częścią).

Objęcie udziałów

Jeszcze bardziej skomplikowane jest rozliczenie objęcia udziałów (akcji) w spółce kapitałowej albo wkładów w spółdzielni. W takiej sytuacji przychodem jest nominalna wartość udziałów, akcji lub wkładów objętych w zamian za wkład niepieniężny (inny niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część).

Koszt uzyskania przychodów (na dzień objęcia) to:

- wydatki na objęcie udziałów, akcji lub wkładów w przypadku obejmowania ich w zamian za udziały, akcje lub wkłady objęte uprzednio za wkład gotówkowy,

- wartość składników majątkowych przyjęta dla celów podatkowych (nie wyższa niż nominalna wartość udziałów, akcji lub wkładów) w przypadku obejmowania ich w zamian za udziały, akcje lub wkłady objęte uprzednio za przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część,

- nominalna wartość udziałów, akcji lub wkładów w sytuacji obejmowania ich w zamian udziały, akcje lub wkłady objęte uprzednio za inny wkład niepieniężny (niebędący przedsiębiorstwem ani jego zorganizowaną częścią),

- wartość początkowa środka trwałego lub składnika wartości niematerialnych i prawnych pomniejszona o dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne w wypadku obejmowania udziałów, akcji lub wkładów w zamian za środek trwały lub wartości niematerialne i prawne (niebędące przedsiębiorstwem ani jego zorganizowaną częścią),

- wydatki faktycznie poniesione w przypadku obejmowania udziałów, akcji lub wkładów w zamian za inne składniki majątkowe (niestanowiące przedsiębiorstwa ani jego zorganizowanej części).

Objęcie akcji w zamian za wkład w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części nie jest opodatkowane. Podatek trzeba odprowadzić dopiero przy ich sprzedaży.

Ile wynosi podatek

Dochód uzyskany z tytułu inwestycji kapitałowych jest opodatkowany według 19 proc. stawki. Na zasadzie wyjątku, w momencie objęcia akcji przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia, opodatkowaniu nie podlega dochód w wysokości nadwyżki wartości rynkowej objętych akcji nad wydatkami poniesionymi na ich objęcie.

W stanie prawnym obowiązującym do końca 2010 r. (mającym zastosowanie do dochodów wykazywanych w zeznaniach za ubiegły rok) niewątpliwe było, że wyłączenie z opodatkowania tej nadwyżki dotyczyło objęcia akcji na podstawie uchwały walnego zgromadzenia polskiej spółki. Wydaje się, że wskazana regulacja obejmowała swoim zakresem także objęcie akcji na podstawie uchwały walnego zgromadzenia spółki niezależnie od kraju jej siedziby (a więc nie tylko spółki polskiej).

Istnieją zatem argumenty, żeby uznać, że podatnicy, którzy w 2010 r. objęli akcje w zagranicznej spółce na podstawie uchwały walnego zgromadzenia, nie są zobowiązani do wykazywania w zeznaniu przychodu z tytułu ewentualnej nadwyżki wartości rynkowej objętych akcji nad wydatkami poniesionymi na ich objęcie.