Podatnik może stać się właścicielem nieruchomości nie tylko wtedy, gdy sam ją kupi. Może otrzymać ją w darowiźnie np. od rodziców albo w spadku, np. po zmarłym dziadku. Wtedy w grę może wchodzić konieczność zapłacenia podatku od spadków i darowizn. Jeśli jednak czynności te mają miejsce w kręgu najbliższej rodziny, podatku można uniknąć.
Dotyczy to małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy. Przepisy nic zaś nie mówią o zięciach i synowych oraz teściach i teściowych, a więc osobach, które należą do I grupy podatkowej. Ma to swoje konsekwencje. Jeśli bowiem np. syn z żoną otrzymają od rodziców mieszkanie, syn od swojej części nie zapłaci wcale podatku, natomiast jego żona już tak, ale według najłagodniejszych stawek, bo należy do I grupy podatkowej (chyba że otrzyma mniej niż 9637 zł – co przy nieruchomości trudno sobie wyobrazić).
Aby jednak wymienione wcześniej osoby (z tzw. zerowej grupy podatkowej) mogły skorzystać ze zwolnienia, muszą o spadku lub o darowiźnie powiadomić naczelnika urzędu skarbowego.
Zgłoszenie trzeba złożyć w ciągu sześciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego albo od zarejestrowania poświadczenia dziedziczenia, a w przypadku darowizny – w ciągu sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (powstaje on z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń).
Obowiązku powiadamiania o spadku lub darowiźnie nie ma tylko wtedy, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie pięciu lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza 9637 zł. Podobnie jest wtedy, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego (zrobi to za nabywcę majątku notariusz).
