Muzeum powstało, aby zaprezentować najcenniejszy rękopis ze zbiorów Ossolineum – manuskrypt „Pana Tadeusza", wyjątkowy zabytek polskiej kultury.
Wystawa stała, otwarta w kwietniu 2016 roku, pokazuje problematykę i konteksty Mickiewiczowskiego poematu na szerokim tle nie tylko romantyzmu, ale również zmieniającej się kultury Polski i Europy ostatnich 200 lat. Muzeum przedstawia „Pana Tadeusza" jako tekst kształtujący nowoczesne myślenie o tradycji i tożsamości Polaków. Panoramiczne spojrzenie, żywa narracja i niezwykle atrakcyjna konstrukcja stałej ekspozycji, na którą składają się autentyczne dokumenty, pamiątki, dzieła sztuki (700 unikatowych obiektów), jak również nowoczesne interaktywne media (animacje, wideoinstalacje, technologie rozszerzonej rzeczywistości, wciągające gry) sprawiają, że odwiedzający stają się uczestnikami niezwykłej przygody. Z pasją tropią związki między różnymi wątkami, przeszłością i współczesnością. W ciągu minionego roku muzeum odwiedziło ponad 50 tysięcy osób, w tym blisko 20 tysięcy uczniów.
Wystawa stała składa się z dwóch części: „Rękopis Pana Tadeusza" oraz „Misja: Polska", prezentującej współczesnych Świadków Historii: Władysława Bartoszewskiego i Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Aranżacja gabinetów opiera się na zbiorach, przekazanych Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich. Obie części spaja idea wolności – od czasów romantyzmu po współczesne.Wystawa stała zajmuje 18 sal. Muzeum znajduje się w jednej z najpiękniejszych wrocławskich kamienic Pod Złotym Słońcem (Rynek 6), w której zatrzymywali się podczas wizyt w mieście królowie i cesarze.
Pracę nad „Panem Tadeuszem" Mickiewicz rozpoczął w roku 1832. Ostatnie wersy zapisał w lutym w1834 roku w Paryżu. W posiadaniu Ossolineum znajduje się czystopis (zeszyt z pierwszymi trzema księgami i fragmentem czwartej) wraz 91 luźnych kart z kolejnymi księgami i kilkoma kartami brudnopisu. Po śmierci wieszcza pieczę nad rękopisem sprawował jego najstarszy syn Władysław. W 1871 r. rękopis kupił historyk literatury, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Stanisław Tarnowski. W rękach jego rodziny manuskrypt pozostawał do września 1939 r., kiedy właściciele zdecydowali się go zdeponować w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie.
W 1944 roku Niemcy zarządzili wywiezienie najcenniejszych Ossolińskich zbiorów najpierw do Krakowa, a następnie wgłąb Rzeszy. Transport utknął we wsi Adelsdorf (obecnie Zagrodno) na Dolnym Śląsku, gdzie został odnaleziony latem 1945 roku. Znajdujący się w nim rękopis "Pana Tadeusza" trafił najpierw do Warszawy, a w roku 1947 został przekazany wrocławskiemu Ossolineum. W 1999 roku Jan Artur Tarnowski, prawowity właściciel rękopisu, postanowił sprzedać go za 1/3 wartości (koszty pokryła gmina Wrocław). Pozostałą część właściciel podarował Ossolineum w podziękowaniu za opiekę nad dziełem.