Kto odpowiada za niepobrany PCC, gdy sprzedaż działki po czasie okaże się wolna od VAT

Po [b]wyroku WSA w Olsztynie z 9 września 2009 r. (I SA/Ol 455/ 09)[/b], uchylającym decyzje organów podatkowych, jest szansa na uzyskanie pozytywnej odpowiedzi na to pytanie.

[srodtytul]Urząd uznał nadpłatę VAT...[/srodtytul]

Z treści aktu notarialnego wynikało, że małżonkowie G. we wrześniu 2007 r. zakupili niezabudowaną działkę gruntu. Notariusz wyszczególnił, że cena zawiera VAT (około 10 tys. zł). Od umowy nie pobrał podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC), gdyż sprzedający oświadczył, że jest podatnikiem VAT w rozumieniu art. 15 ustawy o VAT.

Po transakcji sprzedający złożył deklarację VAT-7, następnie jej korektę i wystąpił do urzędu skarbowego z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty, argumentując, że podatek ten uiścił nienależnie. Po przeprowadzeniu postępowania podatkowego urząd zwrócił sprzedawcy żądaną nadpłatę. Małżonków G. wezwał natomiast do złożenia deklaracji PCC-3 i zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

[srodtytul]...i zażądał PCC od nabywcy[/srodtytul]

Małżonkowie odmówili, argumentując, że sprzedaż była opodatkowana VAT. Naczelnik wszczął więc postępowanie podatkowe i określił zobowiązanie w PCC. W decyzji wyjaśnił, że od 1 stycznia 2007 r., zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=FDCD950C55B38FFF09538E7EAECACEAB?id=185384]ustawy o PCC[/link], obowiązek podatkowy przy umowie sprzedaży ciąży na kupującym. Stawka podatku wynosi 2 proc. od umowy sprzedaży nieruchomości, a notariusz jest płatnikiem tego podatku.

Naczelnik wskazał, że w tej sprawie notariusz nie pobrał podatku od czynności cywilnoprawnych, z uwagi na złożone przez sprzedawcę oświadczenie, że z tytułu tej sprzedaży jest on podatnikiem VAT.

Skoro jednak sprzedaż działki nie podlegała VAT, to podlega PCC. Z treści art. 2 pkt 4 ustawy o PCC wynika bowiem zasada, że należy się albo PCC, albo VAT.

[srodtytul]Bezpodstawne wzbogacenie[/srodtytul]

Odwołanie do dyrektora izby skarbowej nie przyniosło skutku. Małżonkowie G. w skardze złożonej do sądu argumentowali, że zostali zwolnieni z zapłaty PCC, gdyż sprzedający oświadczył, że jest podatnikiem VAT. Zapisano to w akcie notarialnym, wyszczególniając, że umowa sprzedaży objęta tym aktem notarialnym nie podlega PCC na podstawie art. 2 pkt 4 lit.a) ustawy o PCC. Przepis ten mówi, że PCC nie podlegają czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana VAT.

[b]Na rozprawie sąd zapytał skarżącego, czy sprzedawca działki zwrócił mu kwotę VAT. Skarżący odpowiedział, że jeśli przegra sprawę przed WSA, będzie domagał się przed sądem cywilnym od sprzedawcy zwrotu VAT z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.[/b]

[srodtytul]Wszystko przez nieprecyzyjne przepisy[/srodtytul]

Sąd uwzględnił jednak skargę i uchylił obie decyzje podatkowe. Stwierdził, że [b]rozpatrywana sprawa jest kolejnym przykładem, jak nieprecyzyjne uregulowania przepisów podatkowych doprowadzają do patowych sytuacji, z którymi organy podatkowe mają problem. [/b]

Przypomniał, że gdyby do sprzedaży doszło przed 1 stycznia 2007 r., to podatnikami PCC byłyby, co do zasady, obie strony umowy. Skoro umowa została zawarta po tej dacie, podatnikiem jest wyłącznie kupujący. W wyniku nowelizacji ustawy o PCC ustawodawca zrezygnował bowiem z solidarnej odpowiedzialności stron.

[srodtytul]Winny notariusz czy podatnik[/srodtytul]

Sąd uznał ponadto, że organy podatkowe zastosowały niewłaściwy tryb postępowania. Wskazał, że zgodnie z art. 30 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=A2547B9DBB98C6791FB85EA2C29AFF97?id=176376]ordynacji podatkowej[/link] (op) płatnik (w tym wypadku był nim notariusz), który nie wykonał obowiązku obliczenia i pobrania podatku, odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany a niewpłacony. Tego przepisu nie stosuje się, jeżeli odrębne przepisy stanowią inaczej albo jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika. W tych wypadkach organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności podatnika (art. 30 § 5 op).

Odpowiedzialność płatnika jest niezależna od odpowiedzialności podatnika i wiąże się z nałożonymi na niego przez prawo obowiązkami w zakresie ustalania i poboru należności podatkowej. Ustawodawca wprowadził bowiem ogólną zasadę odpowiedzialności płatnika, a wyjątkowo odpowiedzialność podatnika opartą na zasadzie winy. Zawsze zatem, gdy podatnikowi nie można przypisać winy, odpowiada płatnik.

Sąd dał więc pod rozwagę organom podatkowym ocenę winy notariusza i kupującego. Jednocześnie wskazał, że w jego opinii organy podatkowe powinny postulować o przywrócenie poprzedniego stanu prawnego, który dawał podstawy dochodzenia PCC również od sprzedawcy.

[ramka][b]Nieczytelna definicja podatnika VAT[/b]

W omawianym wyroku sąd wskazał, że sprawa jest przykładem, jak nieprecyzyjne uregulowania przepisów podatkowych doprowadzają do patowych sytuacji. W tym kontekście warto też przywołać ustawę o VAT z 2004 r. i zawarte w niej definicje podatnika i działalności gospodarczej. Organy podatkowe interpretowały je w ten sposób, że osoby sprzedające działki budowlane są podatnikami VAT, nawet jeśli działki te stanowiły ich prywatny majątek, a sprzedawcy nie byli zarejestrowanymi przedsiębiorcami.

W ostatnich latach wiele tego rodzaju spraw trafiło do sądów administracyjnych, które potwierdziły, że sprzedaż majątku osobistego, który nie został nabyty w celu jego odsprzedaży, lecz spożytkowania na własne potrzeby, nie podlega VAT (tak orzekł m.in. [b]NSA w wyroku z 29 października 2007 r., I FPS 3/07, wydanym w składzie siedmiu sędziów[/b]).

Postępowanie sprzedawcy w tej sprawie mogło być efektem tego, że nie miał on pewności, czy z tytułu sprzedaży działki zostanie uznany za podatnika VAT, czy nie. Wolał więc uiścić ten podatek i wystąpić następnie o zwrot nadpłaty. Ubocznym skutkiem takiego postępowania stała się kwestia zapłaty PCC, która była przedmiotem omówionego orzeczenia olsztyńskiego WSA.