Zasiedziała firma, a nabył Skarb Państwa

Tak orzekł niedawno Sąd Najwyższy [b](sygn. III CZP 70/09)[/b].

Dotyczy to okresu posiadania służebności przed 1 lutego 1989 r., czyli w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej zapisanej w art. 128 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=21AA2F7D2962EA4F62DF928A8FAFFB98?id=70928]kodeksu cywilnego[/link].

W sprawie tej chodzi o służebność polegającą na nieodpłatnym korzystaniu (m. in. eksploatacji, przeglądach, konserwacji, usuwaniu awarii itp. oraz prawie wstępu) z 218 mkw. gruntu, będących częścią nieruchomości stanowiącej dziś własność Andrzeja T., a wcześniej jego babci i prababci.

[srodtytul]Dobra i zła wiara[/srodtytul]

Na tej nieruchomości znajduje się wieżowa stacja transformatorowa, zbudowana z cegły przed 1945 r. i przejęta po wojnie przez zakład energetyczny będący przedsiębiorstwem państwowym. W 1956 r. zakład poprowadził przez tę nieruchomość do pobliskiej wsi napowietrzne linie energetyczne wysokiego i niskiego napięcia połączone z tą stacją. Nie tylko nie pytał o zgodę, ale nawet nie poinformował ówczesnej właścicielki o takim zamiarze.

W 2008 r. aktualny ich właściciel Enea SA wystąpił o stwierdzenie zasiedzenia służebności na swoją rzecz, [b]wskazując jako datę początkową jej posiadania wyznaczającą bieg terminu jej zasiedzenia 1 stycznia 1965 r., tj. datę wejścia w życie kodeksu cywilnego z 1964 r.[/b], ustalającego w art. 172 dziesięcioletni termin zasiedzenia, w razie nabycia w dobrej wierze, oraz 20-letni – w razie nabycia w złej wierze (terminy te zostały odpowiednio przedłużone dopiero od 1 października 1990 r. – patrz ramka).

Sąd I instancji postanowieniem z 2008 r. stwierdził, że służebność, o którą chodzi, nabyło 1 stycznia 1985 r. jako posiadacz w złej wierze przedsiębiorstwo państwowe Zakład Energetyczny Szczecin, czyli poprzednik prawny Enea SA. Sąd przyjął, że nieruchomością władnącą jest działka położona w innej wsi należąca dziś do Enea SA.

Sąd II instancji rozpatrujący apelację Andrzeja T. zwrócił się do SN o wyjaśnienie, na czyją rzecz stwierdzić zasiedzenie służebności gruntowej w sytuacji, gdy termin zasiedzenia upłynął przed 1 lutego 1989 r., a dzierżycielem służebności w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa było przedsiębiorstwo państwowe.

SN w uchwale podjętej w odpowiedzi na to pytanie stwierdził, że korzystanie przez przedsiębiorstwo państwowe z nieruchomości w sposób odpowiadający treści służebności gruntowej, prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej przed 1 lutego 1989 r., stanowiło podstawę do nabycia tej służebności przez Skarb Państwa.

[srodtytul]Niezasadne roszczenia[/srodtytul]

SN za zbędną uznał odwiedź na pytanie, jaka jednostka organizacyjna powinna reprezentować Skarb Państwa w takiej sprawie i jak określić w niej statio fisci.

Uchwała oznacza, że właściciele nieruchomości, na których stacje trafo, słupy telegraficzne, rurociągi, gazociągi i inne urządzenia przesyłowe znalazły się przed 1 lutego 1979 r. lub wcześniej, [b]nie mogą zgłaszać z racji ich obecności na tych nieruchomościach żadnych roszczeń, skoro służebności z nimi związane nabył wskutek zasiedzenia jako właściciel nieruchomości władnącej Skarb Państwa.[/b] Służebność gruntowa jest częścią składową nieruchomości władnącej. W razie więc zmiany właściciela nieruchomości władnącej lub oddania jej w użytkowanie wieczyste prawo korzystania ze służebności przechodzi na nabywcę czy użytkownika wieczystego.

[ramka][b]Służebność jak nieruchomość[/b]

Posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość [b]nieprzerwanie od lat 20[/b] jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. [b]Po upływie lat 30[/b] posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Zasiedzieć można też służebność. Zgodnie z postanowieniem SN z 18 października 2007 r. przedmiotem zasiedzenia może być tylko służebność o konkretnej treści, nie zaś bliżej nieokreślone na gruncie prawo do korzystania z przechodu i przejazdu [b](sygn. III CSK 90/07)[/b]. Z kolei w postanowieniu z 4 października 2006 r. SN uznał, że posiadanie służebności nie musi być wykonywane w sposób ciągły, lecz stosownie do potrzeb [b](sygn. II CSK 119/06)[/b]. [/ramka]

[i]masz pytanie, wyślij e-mail do autorki

[mail=i.lewandowska@rp.pl]i.lewandowska@rp.pl[/mail][/i]