Opiekunowi ciągle trudno uzyskać wsparcie

Trybunał Konstytucyjny 1 czerwca 2010 r. umorzył postępowanie w sprawie niekonstytucyjności przesłanki, która pozbawia świadczenia pielęgnacyjnego opiekuna osoby niepełnosprawnej, jeśli pozostaje ona w związku małżeńskim [b](sygn. P 38/09)[/b]. Jej skutkiem jest to, że nie może otrzymać tego wsparcia np. córka opiekująca się dwojgiem swoich niepełnosprawnych rodziców.

Właśnie na tle takiego stanu faktycznego zadał Trybunałowi pytanie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy: czy art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=446BFBBB69BD554C8851367B1AB65A55?id=182545]ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych[/link] jest zgodny z art. 32 ust. 1 i art. 71 ust. 1 Konstytucji RP.

[srodtytul]Jest umorzenie, nie ma wznowienia[/srodtytul]

TK umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku, bo sąd zanim zadał pytanie, nie wyczerpał innych możliwości usunięcia wątpliwości konstytucyjnych.

To zła wiadomość dla tych, którzy ubiegali się o świadczenie pielęgnacyjne i nie dostali go z tego powodu, że niepełnosprawny pozostawał w związku małżeńskim. Po pierwsze, wątpliwy przepis nadal obowiązuje. Po drugie, brak wyroku stwierdzającego jego niekonstytucyjność oznacza, że zainteresowani nie mają podstaw, aby wznowić postępowanie i otrzymać wstecznie pomoc.

– Samotnie prowadzę gospodarstwo rolne i opiekuję się rodzicami – oboje ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Gmina odmówiła mi świadczenia. Liczyłam na rozstrzygnięcie sprawy przez Trybunał. Czy mogę się teraz skutecznie odwołać? – pyta czytelniczka Jolanta D.

Takie osoby nie są bez szans, gdyż niekiedy sądy administracyjne przyznawały im świadczenia.

– Przyjęliśmy wykładnię, że negatywną przesłankę z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a stosujemy tylko w odniesieniu do dorosłych niepełnosprawnych dzieci, które zakładają własne rodziny. W ten sposób mogliśmy przyznać świadczenie np. córce na jedno z rodziców. Zasądzaliśmy je też np. żonie na męża. Z punktu widzenia finansów państwa opieka osoby bliskiej i tak jest tańsza niż ta instytucjonalna – zauważa Stanisław Nitecki, sędzia WSA w Gliwicach.

[srodtytul]Krytyka przepisu[/srodtytul]

Również uczestnicy postępowania w sprawie o sygn. P 38/09 byli zgodni, że literalne brzmienie art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach jest sprzeczne z przepisami [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=27A951064AEC902439F66EA2B8324A74?id=77990]konstytucji[/link] i niespójne z ratio legis świadczenia pielęgnacyjnego oraz innymi rozwiązaniami ustawy.

Z tego względu TK w kolejnym [b]postanowieniu z 1 czerwca 2010 r. (sygn. S 1/10)[/b] zdecydował się przedstawić Sejmowi uwagi o niezbędności działań ustawodawczych.

Zdaniem TK należy dostosować art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a do aktualnego brzmienia art. 17 ust. 1. Trybunał sugeruje wprowadzenie do ustawy o świadczeniach rodzinnych zasady (formułowanej w orzecznictwie sądów administracyjnych), [b]że pozostawanie osoby wymagającej opieki w związku małżeńskim nie stanowi negatywnej przesłanki dostępu do świadczenia pielęgnacyjnego w sytuacji, gdy małżonek tej osoby również jest niepełno sprawny, a opiekunami obojga jest ich dziecko[/b]. Poleca, aby Sejm wziął to pod uwagę zwłaszcza w toku prac nad poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (złożonym przez posłów Klubu Lewica, druk nr 2021), w którym proponowane jest uchylenie m.in. art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a.

Prace nad tym projektem się przeciągają, a Rada Ministrów zaopiniowała go negatywnie. W międzyczasie Rządowe Centrum Legislacji sporządziło projekt ustawy przewidujący wykreślenie art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a, z tym że ma to nastąpić dopiero od 2012 r. (zob. artykuł [link=http://www.rp.pl/artykul/211953,485433_Zonie_oplaci_sie_opieka_nad_mezem.html]Żonie opłaci się opieka nad mężem[/link]).

[ramka]

[b]Skąd się wziął problem[/b]

[b]Świadczenie pielęgnacyjne (obecnie 520 zł) przysługuje osobie, która rezygnuje z pracy, aby opiekować się bliską osobą niepełnosprawną (dorośli – ze znacznym stopniem niepełnosprawności).[/b] Początkowo należało się tylko rodzicowi na dziecko. Wtedy negatywna przesłanka pozostawania w małżeństwie miała uzasadnienie: skoro dziecko było w stanie wejść w związek małżeński, to obowiązki opiekuńcze powinien przejąć jego życiowy partner.

Gdy rozszerzono katalog uprawnionych na innych członków rodziny, negatywna przesłanka z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a została. W rezultacie córka może pobierać świadczenie z tytułu opieki nad owdowiałą niepełnosprawną matką, ale nie może, gdy zajmuje się dwojgiem rodziców, gdy każde wymaga stałego wsparcia.[/ramka]