Art. 824 par. 1 pkt 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5314BD1D97CFED6BCA05D6870A9D66D7?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link] każe komornikowi umorzyć takie postępowanie z urzędu. Z [b]uchwały SN z dnia 17 grudnia 2010 r. (sygn. akt III CZP 93/10)[/b] wynika, że jeśli dłużnik nie miał zdolności sądowej już w chwili złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji, opłata przewidziana w art. 49 ust. 4 w związku z ust. 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=183360]ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (DzU z 2006 r., nr 167, poz. 1191 ze zm.)[/link] komornikowi się nie należy.
W myśl art. 49 ust. 4 po niecelowym wszczęciu postępowania egzekucyjnego opłaty, o których mowa w ust. 1 i 2 tegoż artykułu, uiszcza wierzyciel. Jeśli nie zapłaci po wezwaniu komornika, mogą być od niego egzekwowane przymusowo. W ust. 2 art. 49 zaś, do którego odsyła się ust. 4 art. 49, określa się zasadniczo opłatę egzekucyjną stosunkową należną po automatycznym umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 823 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5314BD1D97CFED6BCA05D6870A9D66D7?id=70930]k.p.c.[/link], tj. gdy wierzyciel nie dokona w ciągu roku czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub gdy nie zażąda on podjęcia zawieszonego postępowania. Opłata wynosi 5 proc. należności pozostałej do wyegzekwowania.
W sprawie, na tle której powstało zagadnienie prawne wyjaśnione w tej uchwale, przyczyna braku zdolności sądowej dłużnika była radykalna i ostateczna: jego śmierć, która nastąpiła prawie cztery lata wcześniej, bo w listopadzie 2006 r. Wierzycielem był Bank Pocztowy. Komornik odrzucił jego wniosek egzekucyjny i umorzył postępowanie. Jednocześnie powołał jako podstawę przytoczone przepisy ustawy z 1997 r. dotyczące opłaty egzekucyjnej i obciążył bank kosztami jako spowodowanymi niecelowo wszczętą egzekucją.
Opłatę zakwestionował bank, wnosząc skargę na tę czynność komornika do sądu I instancji. Sąd ją oddalił. Skoro nie ma definicji "niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego", którym posłużono się w art. 49 ust. 4 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=183360]ustawy o komornikach[/link], ocena celowości należy do komornika uzasadnił. Obowiązkiem wierzyciela jest dochowanie należytej staranności w podjęciu działań zmierzających do nakłonienia do dobrowolnego uiszczenia długu. Gdyby bank je podjął, prawdopodobnie powziąłby wiadomość o śmierci dłużnika. Dlatego wszczęcie egzekucji zakwalifikować trzeba jako niecelowe.
W zażaleniu na postanowienie sądu bank zarzucił błędną wykładnię wskazanych przepisów, m.in. poprzez przyjęcie, że umorzenie postępowania na podstawie art. 824 1 pkt 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5314BD1D97CFED6BCA05D6870A9D66D7?id=70930]k.p.c.[/link] daje podstawę do obciążenia wierzyciela opłatą przewidzianą w art. 49 ust. 2 ustawy z 1997 r. Przekonywał, że niecelowość egzekucji zachodzi, gdy dłużnik nie dał powodu do jej wszczęcia, bo dobrowolnie spłacił dług, albo gdy została ona wszczęta m.in. na podstawie tytułu wykonawczego pozbawionego wykonalności.
