Kiedy trzeba oddać odprawę z tytułu zwolnień grupowych

Taki pogląd wyraził w wyroku z 22 czerwca 2011 (II PK 4/11), badając wzajemne relacje między wypowiedzeniem umowy o pracę z przyczyn leżących po stronie pracodawcy a wykazaniem pozorności tak określonego powodu.

Zasądzenie na rzecz pracownika odszkodowania w związku z ustaleniem braku przyczyn niedotyczących pracownika do wypowiedzenia mu umowy o pracę oznacza, że odpadła podstawa do wypłaty odprawy pieniężnej. Tym samym stała się ona świadczeniem nienależnym (art. 410 § 2 kodeksu cywilnego w związku z art. 300 kodeksu pracy).

Wykluczające się rekompensaty

W związku z rozwiązaniem stosunku pracy przy grupowym zwolnieniu pracownikowi przysługuje odprawa pieniężna. Co ma jednak zrobić, gdy ją zainkasuje, ale wie, że przyczyna rozstania jest nieprawdziwa?

Co do zasady swoich roszczeń można dochodzić przed sądem, który jest władny przywrócić powoda do pracy, ale także przyznać mu odszkodowanie. SN zaznaczył jednak, że rekompensata za nieuzasadnione rozwiązanie angażu na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych i odprawa wypłacana za takie zwolnienie to dwie odrębne instytucje, a prawo do nich powstaje w ściśle określonych przypadkach.

Jeśli bowiem szef rozwiązał angaż na mocy ustawy o zwolnieniach grupowych i przyczyny wymówienia są prawdziwe, trzeba zapłacić odprawę. W takiej sytuacji podwładny nie nabywa prawa do odszkodowania za nieuzasadnione rozwiązanie umowy z tego powodu. Jeśli  przyczyny są nieprawdziwe, pracownik nabywa uprawnienia z art. 45 k.p. Traci jednocześnie prawo do świadczeń z ustawy o zwolnieniach grupowych.

Zimna kalkulacja

Pracownik musi więc przeanalizować, czy opłaca mu się podważać przyczynę podaną przez szefa, nawet jeśli wie, że jest ona nieprawdziwa. Wygrywając odszkodowanie, straci odprawę. Pracodawca będzie miał pełne prawo domagać się zwrotu wypłaconej kwoty. Co więcej, we wszczętym z jego inicjatywy postępowaniu sąd nie będzie badał od nowa całego stanu faktycznego, a więc ustalał przyczyn wymówienia.

SN uznał, że skład rozpoznający sprawę o zwrot wypłaconej podwładnemu odprawy pieniężnej jako świadczenia nienależnego jest związany wcześniejszym prawomocnym wyrokiem zapadłym między tymi samymi stronami, gdy na rzecz pracownika zasądzono odszkodowanie wskutek pozorności przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę (art. 365 § 1 k.p.c.).

Jeśli więc sąd wcześniej ustalił, że przyczyna wymówienia leżąca po stronie szefa była pozorna, musi konsekwentnie zasądzić na jego rzecz należne mu świadczenie, jakim stała się kwota odprawy.

Przykład

Pani Joanna wystąpiła przeciwko byłemu pracodawcy o odszkodowanie, bo podana przez niego przyczyna wymówienia jej umowy o pracę – likwidacja stanowiska – była pozorna.

Gdy sąd przyznał jej rację, szef wypłacił odszkodowanie, ale zażądał zwrotu odprawy. Pracodawca ma rację. Skoro bowiem odpadła określona przez niego przyczyna wymówienia, tym samym bezpodstawne stało się świadczenie w postaci odprawy.