Ruch na telewizyjnym rynku

Pierwsze problemy definicyjne pojawiły się, gdy obok telewizji publicznej na rynek weszli nadawcy komercyjni (TVN i Polsat), udostępniający abonentom kanały telewizyjne o charakterze ogólnotematycznym. Jakkolwiek uznać można, że wymagało to zredefiniowania usług wchodzących w skład rynku właściwego, to nadal można było mówić o rynku kanałów dostępnych dla abonenta bezpłatnie, obejmujących zasadniczo cały kraj, kanałów o charakterze ogólnotematycznym oraz nadawanych w technologii analogowej naziemnej. Różnicą – z punktu widzenia definiowania rynków właściwych – było jedynie to, iż rynek powiększył się, zróżnicował podmiotowo, a w konsekwencji wartościowo.

Trochę historii

Zasadniczym etapem było pojawienie się telewizji kablowych (tvk) oraz telewizji satelitarnych. To „zburzyło" dotychczasową koncepcję rynku właściwego w znaczeniu antymonopolowym. Wskazane „subrynki" telewizyjne były już bowiem bezpośrednio płatne dla abonenta, a zatem należało je rozpatrywać oddzielnie od dostępnych kanałów bezpłatnych. Z punktu widzenia antymonopolowego tylko usługi o podobnej cenie można kwalifikować jako należące do tego samego rynku właściwego. Dlatego należało uznać, iż rynki telewizji płatnej (tvk i satelitarne) stanowią rynki odrębne od rynku telewizji ogólnodostępnej i bezpłatnej (programy TVP, TVN i Polsat).

Podział na dwa rynki: telewizji płatnej i bezpłatnej, był oczywisty, natomiast rozważenia wymagało, czy tvk i telewizja satelitarna stanowiły jeden rynek właściwy (były względem siebie substytucyjne, zastępowalne). W przeciwieństwie do pierwszych orzeczeń polski organ antymonopolowy uznał później, że zarówno tvk, jak i telewizja satelitarna stanowią względem siebie substytuty, czyli wchodzą w skład jednego rynku właściwego w jego aspekcie produktowym. Na takie postrzeganie rynku właściwego wpływ miał z pewnością rozwój technologii, coraz większa dostępność dla abonenta uzyskania usługi sygnału telewizyjnego z obu źródeł, porównywalna cena usług, a także podobna oferta programowa (podobne „pakiety" kanałów).

Nieuchronny rozwój

Rynek telewizyjny w jego aspekcie produktowym podlegał dalszemu i to bardzo szybkiemu rozwojowi. Operatorzy kablowi odeszli od świadczenia prostej usługi – dostarczania sygnału telewizyjnego, a zaczęli oferować połączone w pakiet usługi telewizyjne, telekomunikacyjne i Internet. Ta poszerzona oferta była odpowiedzią na zmieniające się (rosnące) potrzeby abonentów. Operatorów tvk nie można więc obecnie postrzegać wyłącznie jako dostawców sygnału telewizyjnego, ale bardziej jako operatorów telekomunikacyjnych konkurujących całą swoją ofertą już nie tylko z operatorami telewizji satelitarnej, ale także z telekomami. Te ostatnie z kolei coraz prężniej wchodzą na rynek płatnej telewizji, zarezerwowanej dotąd dla operatorów tvk i satelitarnej.

Koncentrując się na aspekcie produktowym rynku telewizji płatnych, zasadne jest przyjęcie, iż w skład tego rynku właściwego wchodzą dzisiaj nie tylko tvk i telewizja satelitarna, lecz także telewizja dostarczana drogą internetową (IPTV). Tę ostatnią świadczy m.in. TP SA. Z punktu widzenia abonenta charakteryzuje się takimi samymi cechami, jak ta dostarczana przez operatorów kablowych czy satelitarnych: możliwość odbioru w odbiorniku TV, zbliżona cena i oferta.

Niebawem zaś dojdzie naziemna telewizja cyfrowa. To nowe narzędzie daje możliwość dotarcia nie tylko z usługą płatnej telewizji, ale także z całym pakietem usług multimedialnych.

W tym wypadku zasadnicze znaczenie ma, iż w przedsięwzięcie to zaangażowane jest państwo, które na mocy regulacji unijnej zobowiązało się do uruchomienia tej usługi na całym obszarze Polski w 2013 r. Swich off (wyłączenie nadawania) telewizji analogowej musi nastąpić w uzgodnionym terminie i nie jest uzależnione od ekonomicznej decyzji któregokolwiek z przedsiębiorców. Z pewnością właśnie ta nieuchronność wprowadzenia naziemnej telewizji cyfrowej sprawia, iż operatorzy tvk, satelitarni i telekomunikacyjni nie traktują jej wyłącznie jako konkurencji potencjalnej, ale bardzo realnej i przygotowują się na wejście nowych graczy na rynek płatnej telewizji.

Z punktu widzenia abonenta

Jak więc widać, abonent w zasięgu ręki ma ofertę przedsiębiorców, którzy posługują się różną technologią, ale z punktu widzenia jego potrzeb nie ma to żadnego znaczenia. Może on w pełni zastąpić usługę świadczoną przez którąkolwiek tvk czy operatora telewizji satelitarnej usługą świadczoną przez operatora telekomunikacyjnego drogą internetową. Mimo iż usługa telewizji w Internecie różni się metodą (technologią) jej dostarczania od tvk i telewizji cyfrowej satelitarnej, to dla abonenta efekt jest tożsamy – uzyskuje on sygnał telewizyjny dostępny w odbiorniku TV za pomocą dostarczanego przez operatora telekomunikacyjnego urządzenia zwanego live box za porównywalną cenę. Podobnie będzie z telewizją naziemną nadawaną w technologii cyfrowej.

Aspekt geograficzny

W dotychczasowym orzecznictwie prezes UOKiK uznawał, że rynek tvk jest rynkiem lokalnym, ograniczonym do danego miasta, gminy lub nawet osiedla. Na tak oznaczonych rynkach lokalnych tvk konkuruje z innymi operatorami tvk oraz operatorami cyfrowej telewizji satelitarnej (których zasięg działania jest jednak ogólnopolski), a dzisiaj także z operatorami telekomunikacyjnymi, np. TP SA. Jeżeli więc organ antymonopolowy oceniał rynek płatnej telewizji z perspektywy operatora tvk, zawsze było to kilka odrębnych rynków lokalnych, jeżeli zaś takiej oceny dokonywano przez pryzmat operatora telewizji satelitarnej, był to rynek krajowy. Biorąc pod uwagę dynamikę rozwoju rynków telewizyjnych, w tym w szczególności pojawienie się nowych technologii nadawania sygnału, należy się zastanowić nad redefinicją rynku telewizji płatnych (pakietowanych) w jego aspekcie geograficznym.

Nikt nie podaje w wątpliwość, że świadczenie usług telewizji satelitarnej ma wymiar krajowy. Platformy satelitarne konkurują na tak oznaczonym rynku w aspekcie geograficznym. Ich usługi są uznawane za zastępowalne, mimo ich różnorakiego pakietowania. Charakterystyczne dla platform satelitarnych jest, iż mają one niejako „wyprodukowaną" usługę i mogą ją świadczyć każdemu abonentowi, który zgłosi swoje zapotrzebowanie. Wynika z tego, że platformy korzystają z tzw. ekonomii skali – raz stworzoną usługę mogą świadczyć wielokrotnie, bez istotnych dodatkowych kosztów, przez co mają możliwość szybkiego pozyskiwania abonentów i zwiększania przychodów. Podobnie jest z tvk, z tą jednak zasadniczą różnicą, że tvk muszą dla pozyskania nowych abonentów powiększać kosztowną infrastrukturę sieciową.

Tak postrzegane platformy satelitarne są konkurentami tvk w produktowym aspekcie rynku właściwego. Dlaczego zatem w aspekcie geograficznym miałoby być inaczej?