Nie chcemy piętnować sędziów cenzurkami

Słyszał pan, że niezadowoleni z uchwalenia ustawy o ustroju sądów powszechnych sędziowie wystosowali do prezydenta apel o weto. Narzekają w nim na tryb prac nad nowelizacją.

Grzegorz Wałejko:

Spodziewałem się tego, ponieważ niektórzy sędziowie to zapowiadali. Czytałem apel bardzo uważnie. W mojej ocenie zawiera same ogólniki. Myślę, że rzeczywista przyczyna sprzeciwu to odmienny pomysł na reformę sądownictwa, a przede wszystkim na model nadzoru nad działalnością administracyjną sądów.

W apelu pojawia się zdanie, iż nowa ustawa utrwala niewydolny system sądownictwa powszechnego. Jest pan odpowiedzialny za jego funkcjonowanie. Co pan na to?

Nie zgadzam się z taką opinią. Jestem przekonany, że zaproponowane zmiany umożliwią poprawę działania sądów, a przede wszystkim jakości orzekania oraz szybkości postępowania.

Liczy się  pan z tym, że prezydent nie podpisze ustawy?

Wszystko jest możliwe, ale nie widzę dziś podstaw do odmowy. Dalsza reforma wymaga proponowanych instrumentów.

A sprzeczność z konstytucją, na którą powołują się sędziowie?

Proszę mi wskazać, w którym miejscu uchwalona ustawa jest niezgodna z konstytucją. Kilkakrotnie podczas spotkań z sędziami prosiłem o podanie niekonstytucyjnych rozwiązań. I się nie doczekałem.

A oceny okresowe i menedżerowie w sądach? O tym najczęściej mówią sędziowie.

Te przepisy się nie podobają środowisku, ale to nie oznacza, że są niezgodne z konstytucją. Poczekajmy na decyzję prezydenta. Nie ma w moim przekonaniu żadnych poważnych argumentów, aby wykazać taką tezę.

Warto było na siłę wprowadzać oceny okresowe?

To nie jest zupełnie nowe rozwiązanie. W wielu krajach europejskich sędziowie są oceniani w sposób zbliżony do zaproponowanego w ustawie. Słuchaliśmy argumentów środowiska. Wycofaliśmy się nawet z pierwotnego pomysłu stopniowania ocen sędziów.

Czyli resort poszedł sędziom na rękę, ustąpił...

Powiedzmy, że zgodziliśmy się z ich poglądem, że wystawianie cenzurki po przeprowadzonej ocenie nie jest konieczne. Nie upieraliśmy się więc przy stopniach. Chodziło nam o to, by w trakcie oceniania wyszły na jaw braki sędziego. By dotarło do niego, z czym sobie nie radzi lub radzi gorzej. Stąd pomysł na powiązanie ocen z indywidualnym planem rozwoju sędziego. Tym, którzy będą tego potrzebować, zaproponujemy szkolenia. Wszyscy na tym skorzystamy, bo jakość orzekania będzie dużo wyższa. I właśnie o to nam chodzi.

Czyli ocena jest nieważna? Nie będzie się liczyć? Nie przeszkodzi w awansie?

Ocena jest bardzo ważna. Nie chcemy jednak piętnować sędziów cenzurkami. Prawo zmienia się tak często, że bez nieustannego szkolenia nie da się orzekać. Nieważne, czy ocena sędziego wypadłaby na trójkę czy na czwórkę. Ważne, że zdiagnozuje się braki w warsztacie pracy i będzie miał szansę je uzupełnić, a tym samym poprawić jakość pracy. A o awansie muszą myśleć najlepsi. Tak bywa przecież we wszystkich zawodach.

Skoro wszystko tak dobrze wygląda, to dlaczego sędziowie tak ostro protestują?

Nie mówmy o wszystkich sędziach.

Część z nich nie ma nic przeciwko ocenom. Część się buntuje. Trochę nawet to rozumiem. Nikt nie lubi być oceniany.

To rzecz ludzka. Ocena zawsze wiąże się z ryzykiem wykazania braków, a większości ludzi wydaje się, że są bardzo dobrzy, czasami wręcz nieomylni.

Drugim punktem spornym jest wprowadzenie do sądów menedżerów i przyznanie im sporej władzy. Czy to rzeczywiście zagrożenie dla prezesa?

I tego sprzeciwu nie rozumiem. Menedżer ma prezesowi pomóc, odciążyć go od administracyjnych obowiązków. To naprawdę nie prezes powinien zajmować się kupnem papieru i długopisów do sądu czy sprawami pracowniczymi. To nie on powinien zajmować się tym, że do pracy nie przyszła urzędniczka, sprzątaczka czy woźny.

Ustawa to tylko jedna z przyczyn protestów. Druga, równie poważna, to zamrożenie płac sędziowskich. Nie boi się pan kolejnych protestów? W końcu odpowiada pan za funkcjonowanie sądownictwa.

Wiem, że takie akcje zostały zapowiedziane i pewnie dojdą do skutku. Mam jednak nadzieję, że ich skala nie będzie zbyt duża i nie dojdzie do paraliżu sądownictwa czy prokuratury. Nadal bowiem większość sędziów uważa, że takie protesty nie są właściwą formą dyskusji.

A kiedy nie widzą oni innej możliwości?

Odmowa świadczenia pracy nie jest właściwą formą. To wszystko. Status sędziego zobowiązuje także, jeśli chodzi o formę wyrażania niezadowolenia.

Mówimy o protestach, akcjach, apelach, uchwałach podejmowanych przez zgromadzenia ogólne i o nadzwyczajnych zebraniach przedstawicieli. Warto było rozpętać taką wojnę?

Nie zgadzam się na określanie tego sporu wojną. Dyskusja na temat reformowania sądownictwa wywołuje dużo emocji. Jestem jednak przekonany, że nasze propozycje doprowadzą do poprawy jakości wymiaru sprawiedliwości.

W usuwaniu mankamentów i niedociągnięć wykazanych w trakcie ocen okresowych ma pomóc Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury. Jest pan zadowolony z jej funkcjonowania?

Jestem, choć wiem, że początki były trudne. Żałuję, że odbiór szkoły nie jest tak dobry, jak mógłby i powinien być. Bardzo wysoko oceniam prowadzone przez nią szkolenia, w tym szkolenie ustawiczne.

Za nie najlepszy odbiór szkoły odpowiada raczej prowadzona przez nią aplikacja ogólna.