Rusłan Szoszyn: Upadek, który wzmocni Rosję

6 stycznia 2022 r. rozpoczęła się nowa karta w historii najważniejszego państwa Azji Środkowej. Szkoda tylko, że Kazachstan wpadł w sidła Putina.

Publikacja: 06.01.2022 11:15

Rusłan Szoszyn: Upadek, który wzmocni Rosję

Foto: AFP

Znany kazachski reżyser Bolat Atabajew (zmarł w lipcu 2021 r.) kilka lat temu, tłumacząc mi nastroje społeczne w Kazachstanie, opowiedział o scenariuszu swojego spektaklu „Lawina”. Historia była o tym, jak przez dziewięć miesięcy Kazachowie musieli przez większość roku mówić szeptem i nie mogli wyprawiać wesel czy rodzić dzieci, bo święcie wierzyli, że przez najdrobniejszy hałas zejdzie lawina i wszyscy zginą. Ale pewnego dnia w jednej z jurt podczas „miesięcy cichych” urodziło się dziecko i głośno zapłakało. Wszyscy nagle zamarli w bezruchu, ale nic się nie wydarzyło. Zrozumieli, że lawina była jedynie tworem ich wyobraźni.

Przez trzy ostatnie dekady Kazachowie protestowali kilkakrotnie. Dochodziło do krwawych starć, były ofiary śmiertelne, ale za każdym razem cofali się w obawie przed lawiną gniewu i represji ze strony przywódcy. A ten w międzyczasie uznał się dożywotnim „władcą narodu”, stawiał sobie za życia pomniki, nazywał główne ulice swoim imieniem. Przemianowano nawet stolicę, która od 2019 r. już nie jest Astaną, tylko Nur-Sułtanem. Nazarbajew, który rządził de facto od 1979 r., gdy został sekretarzem Komunistycznej Partii Kazachskiej SRR, odsunął się w cień w 2019 r. Wytypował na prezydenta Kasyma-Żomarta Tokajewa i rządził z tylnego fotela, na stanowisku przewodniczącego Rady Bezpieczeństwa.

Kazachstan wyróżniał się na tle pozostałych, o wiele bardziej zależnych od Rosji, państw dawnego ZSRR. W tamtejszych szkołach przywrócono język kazachski, odrodzono kulturę, budowano meczety, rozwijano przemysł. Dzięki bogatym złożom ropy i gazu stworzono całkiem samodzielną, a z czasem najpotężniejszą w regionie gospodarkę. Udział rosyjskich korporacji w wydobyciu ropy naftowej nie przekraczał tam 10 proc. całości rynku. Reszta to miejscowe (zarządzane przez klan Nazarbajewa), zachodnie (amerykańskie, brytyjskie, włoskie, duńskie) i chińskie giganty branży. Stąd wielowektorowa polityka zagraniczna, którą sprytnie udawało się prowadzić przez wiele lat. Dla Polski to ważny i bliski kraj nie tylko dlatego, że niegdyś Kazachowie, nie mając kromki chleba, przyjmowali zesłanych tam przez Stalina Polaków, ale też dlatego, że – spośród wszystkich sojuszników Rosji – Polska miała najlepsze relacje właśnie z Kazachstanem. To dzięki wstawiennictwu Nazarbajewa w maju 2021 r. białoruski dyktator uwolnił z więzień i przywiózł na polską granicę trzech działaczy mniejszości polskiej.

Czytaj więcej

Kazachstan we krwi. Nikt nie wie, ile jest ofiar

Ale to już przeszłość. Odkąd 5 stycznia prezydent Tokajew o pomoc w stłumieniu protestów poprosił Rosję i innych sojuszników z Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (Białoruś, Armenię, Kirgizję, Tadżykistan), historia tego kraju pisze się na nowo. W czwartek nad ranem do Kazachstanu wkroczyły powietrzno-desantowe siły rosyjskie. Przywódca, który uważał się za twórcę państwa, nie pojawił się ani razu publicznie od czasu, gdy kilka dni wcześniej wybuchły protesty.

Czy sytuacja w Kazachstanie przełoży się na rozmowy Rosji z USA i NATO w przyszłym tygodniu, które mogą mieć bezpośrednie znaczenie również dla przyszłości naszego regionu? Zachodnie spółki trzymają tam rękę na ponad 50 proc. branży naftowej. Amerykański Chevron w ostatnich latach zaangażował się w Kazachstanie w projekt rozbudowy infrastruktury eksploatacji złóż ropy naftowej w Tengiz, którego ukończenie planowano na przełomie lat 2023 i 2024. Wartość projektu szacowana jest na 45 mld dol. W sytuacji gdy lokalne władze rozkładają ręce i proszą o pomoc sąsiednie mocarstwo, do kogo będą dzwonić w najbliższych dniach przywódcy zachodnich państw, by ochronić wielomiliardowe inwestycje swoich korporacji?

Znany kazachski reżyser Bolat Atabajew (zmarł w lipcu 2021 r.) kilka lat temu, tłumacząc mi nastroje społeczne w Kazachstanie, opowiedział o scenariuszu swojego spektaklu „Lawina”. Historia była o tym, jak przez dziewięć miesięcy Kazachowie musieli przez większość roku mówić szeptem i nie mogli wyprawiać wesel czy rodzić dzieci, bo święcie wierzyli, że przez najdrobniejszy hałas zejdzie lawina i wszyscy zginą. Ale pewnego dnia w jednej z jurt podczas „miesięcy cichych” urodziło się dziecko i głośno zapłakało. Wszyscy nagle zamarli w bezruchu, ale nic się nie wydarzyło. Zrozumieli, że lawina była jedynie tworem ich wyobraźni.

Pozostało 82% artykułu
Opinie polityczno - społeczne
Psychoterapeuci: Nowy zawód zaufania publicznego
analizy
Powódź i co dalej? Tak robią to Brytyjczycy: potrzebujemy wdrożyć nasz raport Pitta
Opinie polityczno - społeczne
Michał Szułdrzyński: Joe Biden wymierzył liberalnej demokracji solidny cios
Opinie polityczno - społeczne
Juliusz Braun: Religię w szkolę zastąpmy nowym przedmiotem – roboczo go nazwijmy „transcendentalnym”
Materiał Promocyjny
Przewaga technologii sprawdza się na drodze
Opinie polityczno - społeczne
Skrzywdzeni w Kościele: Potrzeba transparentności i realnych zmian prawnych
Walka o Klimat
„Rzeczpospolita” nagrodziła zasłużonych dla środowiska