Zamach, którego nie było

Sprawa była w oczywisty sposób dęta; mające potwierdzać oskarżenia dokumenty zawierają w większości sformułowania typu „otrzymałem tę informację od mojego oficera, który przyjaźnił się z jednym z oficerów GROM-u" (tak gen. Edward Wejner, zdymisjonowany na krótko przed czerwcem '92 dowódca Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW, mówił o „wiadomości" nt. rzekomo przygotowywanego zatrzymania Lecha Wałęsy).

„Zamach", informacje o którym intensywnie rozpowszechniali bezpośrednio po tej dacie polityczni wrogowie obalonego gabinetu i współdziałające z nimi media, był przedmiotem badań specjalnej komisji sejmowej i prokuratury wojskowej. Zakończyły się one na niczym. Co samo w sobie czegoś dowodzi, jeśli przypomnimy sobie ówczesną atmosferę w kraju.

Nie byłoby litości

Minister - szef URM - Jan Rokita mówił wtedy, że nie wolno dopuścić, aby środowiska skupione wokół Olszewskiego odegrały poważniejszą rolę w życiu publicznym, dlatego „należy je politycznie izolować". „Ich działalność bowiem staje się coraz częściej czynnikiem szkodzącym interesom państwa polskiego, grupy Olszewskiego działają już na granicy prawa. Jeżeli ją przekroczą, państwo ze swoją siłą powinno im się przeciwstawić". Pod pewnymi aspektami język ówczesnej nagonki na antywałęsowska prawicę potrafi zaszokować nawet dziś, w dobie wdeptywania w ziemię PiS-u. W jakimś stopniu odzwierciedlał on praktykę. Były to czasy działalności specjalnego UOP-owskiego zespołu Jana Lesiaka, inwigilującego owe „działające na granicy prawa" legalne ugrupowania i prowadzącego wobec nich działalność destrukcyjną. Czasy słynnej UOP-owskiej "Instrukcji 0015", zezwalającej służbom specjalnym na werbowanie konfidentów w legalnych partiach. Nienawiść wobec antywałęsowskiej prawicy łączyła wtedy potężny ośrodek prezydencki, większość koalicji tworzącej rząd Suchockiej z Unią Demokratyczną i Kongresem Liberalno-Demokratycznym na czele i chyba jeszcze bardziej przygniatającą większość mediów.

Przypominam to wszystko po to, by stwierdzić, że nikt kto dobrze pamięta tamte czasy nie może mieć wątpliwości co do tego, że gdyby władze zdobyły wówczas jakikolwiek dowód, czy bodaj poważniejszą poszlakę na rzecz tezy iż „olszewicy" planowali zamach stanu, to nikt by nie wahał się ani chwili przed wykorzystaniem owego dowodu czy poszlak. Byłby skandal, byłby proces. Skoro tego nie było, to świadczy to samo w sobie o tym, że żadnego „zamachu stanu" nie było – bo przecież nie dałoby się ukryć zaawansowanych przygotowań do takiej operacji.

Ci co dziś odgrzewają te nieświeże kotlety dobrze zdają sobie też sprawę z tego, że nie potrafią przedstawić poważnych faktów, które na rzecz tezy o zamachu mogłyby świadczyć. Wychodzą z tego tak: twierdzą że przygotowania do zamachu oczywiście były, ale tak nieudolnie prowadzone, że zostały sparaliżowane przez rzekomy bierny opór kilku oficerów średniego szczebla, którzy zwlekali z wykonaniem rozkazów, i dlatego – można się domyślać – zostało po tych działaniach tak mało śladów...

Jest to oczywista bzdura. Zamach stanu jest przedsięwzięciem specyficznym i nawet jeśli próbuje go dokonać ktoś klinicznie leniwy, bierny i rozlazły, to z chwilą podjęcia decyzji o jego realizacji proces nabiera dynamiki i ukryć takiej próby po prostu nie sposób.

Próba obrony?

Teza, jakoby 4 czerwca '92 miała miejsce próba zamachu stanu nie wytrzymuje więc krytyki, i trzeba ją jednoznacznie włożyć między polityczne bajki. Cóż więc wtedy działo się naprawdę? Bo przecież coś się działo, ośrodek rządowy naprawdę wydał polecenie zwiększenia ochrony kilku obiektów w Warszawie, m.in. gmachu telewizji. Naprawdę coś działo się w koszarach kilku warszawskich jednostek wojskowych.

Prawdopodobna i politycznie, i psychologicznie hipoteza brzmi, moim zdaniem, następująco: część ośrodka rządowego obawiała się, że „rozwiązania siłowego", czyli zamachu stanu spróbują siły dążące do obalenia gabinetu, na czele z powiązanym z generalicją i wojskowymi służbami specjalnymi Wałęsą. Pamiętając panującą wtedy atmosferę, łatwo można zrozumieć takie obawy.

A biorąc pod uwagę fakt, że ówczesnego prezydenta doprawdy trudno było uważać, ujmując rzecz eufemistycznie, za integralnie związanego z systemem demokratycznym, demokrację rozumiejącego i szczerze jej oddanego, trudno uznać owe obawy za nierealistyczne. Bo historia zna wiele przypadków obaw przed zagrożeniami, które ostatecznie nie nastąpiły, ale nie były niczyimi fantazjami – naprawdę mogły się ziścić.

I część ośrodka rządowego podjęła przygotowania do przeciwstawienia się możliwemu wałęsowskiemu przewrotowi. Do czego potem trudno było się jej przyznać. Bo wałęsowski przewrót nie nastąpił – więc przygotowania do obrony przed nim łatwo byłoby ośmieszyć, zwłaszcza mając zapewnione wsparcie większości mediów. A także dlatego, że politycy związani z Olszewskim od razu zaczęli być oskarżani o to, że to oni szykowali zamach. A w tej sytuacji pragmatyka polityczna i prawna nakazywała tworzyć jednoznaczny obraz sytuacji, totalnie zaprzeczać wszystkiemu. Mówienie, że coś tam się jednak dookoła wojska tuż przed 4 czerwca robiło, zakłócałoby tę narrację.

* * *