Benedykt XVI zrobił sporo dla ekumenizmu

Papieża Benedykta XVI postrzegam nie tylko przez pryzmat jego pontyfikatu, ale także przez jego działalność jako prefekta Kongregacji Nauki Wiary. I tak, jeśli chodzi o stosunki ekumeniczne, z jednej strony jako kardynał Joseph Ratzinger brał udział w pracach nad wspólną deklaracją o usprawiedliwieniu, która była bardzo ważnym dokumentem w dialogu ewangelicko-katolickim. Tak samo kardynał pracował nad podpisanym w Polsce dokumentem o wspólnym uznaniu chrztu.

Samo to, że Benedykt jako pierwszy papież zdecydowanie podążył śladami reformacji historycznej, jest wielkim wydarzeniem

Jednak z drugiej strony za jego czasów Kongregacja Nauki Wiary przyjęła bardzo kontrowersyjną z naszego punktu widzenia Deklarację o jedyności i powszechności zbawczej Jezusa Chrystusa i Kościoła, znaną jako „Dominus Iesus”. Dokument ten zachwiał dialogiem ekumenicznym ze względu na zaprezentowaną w nim eklezjologię, czyli rozumienie Kościoła i nauki o Kościele. Padło w nim bardzo kategoryczne sformułowanie, że pełnia zbawienia jest wyłącznie w Kościele katolickim, a inne Kościoły nie są nazywane w nim Kościołami, tylko wspólnotami kościelnymi.

Nasza ranga została przez Kongregację Nauki Wiary zdeprecjonowana, a w takiej sytuacji trudno jest mówić o partnerstwie. Deklaracja ta była więc poważnym zachwianiem dialogu ekumenicznego. Trzeba zauważyć, że różne Kościoły protestanckie co do eklezjologii (rozumienia Kościoła) mówią jednym głosem i nie mają wątpliwości co do tego, że Kościół katolicki jest Kościołem oraz tak go traktują. To jest więc podstawowy i zarazem najtrudniejszy temat w dialogu między Rzymem a innymi chrześcijanami.

Jednak podczas samego już pontyfikatu Benedykt XVI pokazał się z bardzo dobrej strony. Świat luterański spotkał się z dużą otwartością i miał poczucie, że jest traktowany partnersko. To złe wrażenie spowodowane „Dominus Iesus”, moim zdaniem, zostało zatarte.

Najpierw – wzorem Jana Pawła II – papież uczestniczył w nabożeństwie w rzymskiej parafii luterańskiej. Następnie odbył wiele bardzo ważnych spotkań, czy to z przedstawicielami Światowej Federacji Luterańskiej, czy krajowych Kościołów, które to nie były jedynie spotkaniami kurtuazyjnymi, ale podczas których poruszane były kwestie teologiczne.
Jednak najważniejsze w pontyfikacie Benedykta XVI było dla mnie kazanie wygłoszone w Erfurcie, w klasztorze, w którym Marcin Luter dochodził do swoich rewolucyjnych tez. Wykład ten traktował o poszukiwaniach duchowych Lutra i jego duchowości jako takiej. Śmiem twierdzić nawet, że kazanie to, i w ogóle spotkanie w tym klasztorze, było wręcz punktem kulminacyjnym relacji ekumenicznej ze światem luterańskim od samej XVI-wiecznej reformacji.

Potem wiele Kościołów protestanckich, szczególnie niemieckie Kościoły ewangelickie, oczekiwało od Benedykta XVI naprawdę wiele.

Liczono na uznanie małżeństw mieszanych i umożliwienie im przystępowania do eucharystii, a także na ogólną deklarację o wspólnym przystępowaniu do eucharystii. Można jednak stwierdzić, że to były oczekiwania na wyrost.

Samo to, że Benedykt jako pierwszy papież tak zdecydowanie podążył śladami reformacji historycznej, i tak jest wielkim wydarzeniem.

Podkreślić należy, że Joseph Ratzinger także jako naukowiec nigdy nie wzbraniał się przed korzystaniem z publikacji protestanckich, więc widać, że jest to człowiek o bardzo szerokich horyzontach i otwarty na dialog, świetny, wytrawny teolog.

A zatem Benedykt XVI nie jest na pewno postacią jednoznaczną. Opinie, że jego pontyfikat był krokiem do tyłu w dialogu ekumenicznym, są na pewno dla niego krzywdzące. Nie wszyscy wiedzą, że lada moment ukaże się wspólnie przygotowywany przez katolików i ewangelików dokument „Od konfliktu do komunii”, czyli do wspólnoty. To będzie 30-stronicowe ujęcie wszystkich zbieżnych punktów w teologii naszych Kościołów, ale także najważniejszych rozbieżności i różnic. Przygotowanie takiego dokumentu w kontekście jubileuszu 500. rocznicy reformacji niewątpliwie świadczy o otwartości papieża na dialog ekumeniczny. Jego pontyfikat, jak widać, nie jest tylko kontynuacją dzieła Jana Pawła II, odcisnął bowiem na dialogu chrześcijańskim swoje charakterystyczne piętno.