O krok od słabego juana

Merytoryczna wartość argumentacji stosowanej przez Donalda Trumpa dla uzasadnienia kolejnych protekcjonistycznych barier handlowych jest znikoma. A tam, gdzie Trump miałby ewentualnie rację jeszcze dekadę temu, jest dziś po prostu ahistoryczny, bo jak w wielu innych przypadkach nie nadąża za zmianami. Nie ma sensu spierać się o udokumentowane fakty. Spójrzmy na garść danych dotyczących zagranicznej aktywności gospodarczej Chin.

Od kontrolowalnego spowolnienia...

Według American Enterprise Institute w latach 2005–2016 chińskie firmy ulokowały w USA 202 inwestycje (wraz z przejęciami, M&A), z czego ledwie 21 mld dol. w sektorze technologicznym. Większość z pozostałych to nieruchomości. Tylko 19 proc. amerykańskich firm czuje presję technologiczną ze strony ChRL.

Chińczycy z pewnością święci nie są, ale ich legalne płatności licencyjne (fees+royalties) za użytkowane amerykańskie technologie wzrosły od 2005 r. czterokrotnie. Dziś Chiny są drugim co do wielkości płatnikiem za legalnie użytkowane technologie. Tu postęp jest niewątpliwy. Trudno powiedzieć, czy protekcjonizm, bariery celne i pozacelne go przyspieszą czy raczej odwrócą pozytywne trendy i ożywią kradzieże własności intelektualnej.

Widać też pierwszy namacalny skutek polityki Trumpa wobec Chin, jeśli chodzi o ekspansję zagraniczną. W I półroczu 2018 r. wartość inwestycji chińskich w Ameryce Północnej (cierpi na tym również Kanada) wyniosła zaledwie 2 mld dol. (dodatkowo 2,5 mld dol. w transakcjach M&A), co oznacza spadek o 92 proc. w porównaniu z tym samym okresem ubiegłego roku, najmniej od siedmiu lat.

Chińczycy orientują się natomiast coraz mocniej na Europę. W I półroczu zainwestowali tu 12 mld dol. i dodatkowo 20 mld w transakcjach M&A. Ich nadwyżka na rachunku bieżącym stopniała w ciągu dekady z 10 proc. do 1,3 proc. PKB w roku 2017. Chińska waluta wzmocniła się wobec dolara od 2005 do 2017 r. o 25 proc. Dopiero w ostatnim półroczu obawy o skutki wojny celnej, a może i świadoma polityka partii komunistycznej nakierowana na amortyzowanie podwyżek ceł, osłabiły na powrót juana o ponad 5,2 proc.

Przez półtora roku Pekin wyraźnie przekierowywał politykę gospodarczą na delewarowanie (spowolnienie tempa zadłużania, ograniczenie kredytu zwłaszcza dla wielkich firm zależnych od państwa, ograniczenie przeinwestowania) i równoczesne utrzymanie dynamiki wzrostu, co oznaczało większą efektywność wykorzystania kapitału i popieranie prywatnej konsumpcji.

Wzrostowi konsumpcji służyć miała konsultowana obecnie redukcja podatków, której wersja finalna powinna zostać przedstawiona w październiku. Równolegle władze zapowiedziały uszczelnienie systemu podatkowego. Kwota wolna od podatku miałaby wzrosnąć z 6,3 tys. do 9 tys. dol. rocznie. Mają być wprowadzone trzy nowe progi PIT: 3, 10 i 20 proc. (dla tej stopy procentowej dochody mają wzrosnąć z 16 tys. do 45 tys. dol. rocznie. Najwięcej procentowo zyskaliby na tym podatnicy z przedziału 27–45 tys. dol. Dla podatnika z dochodem 31 tys. dol. efektywna stopa opodatkowania spadłaby o 8,1 proc., powyżej 90 tys. dol. spadłaby o 4,2 proc. Wpływ obniżki PIT na dochody budżetu byłby niewielki, bo podatek ten we wpływach mało waży. W 2017 r. według aktualnego kursu przyniósł on 180 mld dol., czyli ok. 8 proc. wpływów podatkowych ogółem (w USA podatki od dochodów osobistych stanowią połowę wpływów podatkowych). VAT to w Chinach 39 proc. dochodów podatkowych, a CIT – 22 proc. W ub.r. dochody podatkowe ogółem wzrosły o 11 proc., w tym z PIT o 19 proc.

...do obrony status quo

Ograniczenie lewarowania gospodarki długiem i wzrost prywatnej konsumpcji przyniosłyby w dłuższym okresie skutki oczekiwane powszechnie przez ekonomistów: dalszy spadek nadwyżki na rachunku bieżącym, bardziej zrównoważony wzrost, większą dbałość o zasoby i środowisko.

W I kwartale udział konsumpcji w chińskim PKB wyniósł 78 proc. Fixed-asset investment (nowe budynki, infrastruktura, maszyny i urządzenia), czyli dotychczasowy motor wzrostu chińskiej gospodarki, rósł najwolniej od 1995 r. Spadało tempo wzrostu kredytów konsumpcyjnych i sprzedaży detalicznej.

Ta polityka nie spodobała się inwestorom. Indeks CSI 300 (duże spółki z Szanghaju i Shenzhen) stracił w tym roku 17 proc., co było wynikiem najgorszym wśród dużych giełd na świecie. Wyprzedaż wzmocniła presję na chińską walutę, która w tym roku straciła do dolara ponad 5 proc.

Chińskie władze dla odzyskania kontroli nad procesem stabilizacji wzrostu postanowiły uwolnić warunkowo 500 mld juanów z rezerw obowiązkowych banków. Warunkiem miało być finansowanie z nich transakcji zamiany długu na akcje, co miało ograniczyć zadłużenie wielkich państwowych molochów. Płynność mniejszych banków została zasilona kwotą 200 mld juanów, gdzie warunkiem wykorzystania środków było sfinansowanie małych i średnich przedsiębiorstw.