W ostatnich latach nie brakowało wezwań do radykalnego zacieśniania polityki pieniężnej. Poprzedni prezesi i wiceprezesi NBP oraz liczni członkowie poprzednich Rad Polityki Pieniężnej domagali się – m.in. na łamach „Rzeczpospolitej” - podniesienia stóp procentowych ponad poziom inflacji. Niektórzy z nich odwoływali się do argumentu (rzekomo) historycznego: „nie są znane przypadki pokonania wysokiej inflacji bez dodatnich stóp procentowych”, czyli stóp procentowych przewyższających poziom inflacji.
Fałszywy argument
Argument historyczny jest oczywiście fałszywy. Przykładowo, wysoka inflacja w USA (w latach 1947 i 1951) szybko ustąpiła - bez żadnej reakcji amerykańskiego banku narodowego. Stopy procentowe pozostawały wtedy na niezmiennie niskim poziomie. („Inflation went away by itself”, zauważa historyk i ekonomista prof. Brad Delong z Berkeley University). W latach 2021-2022 (i w pierwszych miesiącach 2023 r.) inflacja w Polsce też była raczej bardzo wysoka. Ale nie można nie zauważyć, że ostatnio obniżyła się ona dość radykalne, pomimo tego, że realnie stopy procentowe NBP były cały czas znacząco ujemne.
Ponieważ inflacja obecnie „zaskakuje” pozytywnie, wielu krytyków polityki NBP mniej gorliwie zachęca do zacieśnienia polityki pieniężnej. Niezłomna pozostaje chyba jedynie prof. Joanna Tyrowicz, członek obecnej RPP. Domaga się ona radykalnego podniesienia stóp procentowych. Na grudniowym posiedzeniu Rady zaproponowała ona podniesienie stóp o 2 punkty procentowe – w tym stopy referencyjnej do poziomu 7,75 proc. A więc powyżej stopy inflacji (CPI) wynoszącej w grudniu 6,2 proc.
Strefa euro: szybka dezinflacja przy stopach ujemnych (i to jak !)
Inflacja (HCPI) w strefie euro osiągnęła maximum (10,6 proc.) w październiku 2022 r. W grudniu 2023 inflacja spadła do poziomu 2,9 proc. Średniomiesięcznie inflacja w strefie euro obniżała się w tym okresie o 0,55 punktu procentowego. Ale w 2022 r. średnia nominalna krótkookresowa stopa procentowa w strefie euro wynosiła 0,3 proc. – a stopa realna aż minus 5,8 proc.
