Dług to nie bajka

Po lepszych, niż się spodziewano, danych za ubiegły rok odnośnie do długu i deficytu finansów publicznych rząd Donalda Tuska zaczyna ogarniać coraz większy optymizm. „Leszku, niebezpieczeństwo minęło, ściągnij licznik długu" – takie wezwanie ministra finansów Jacka Rostowskiego otrzymał niedawno w liście Leszek Balcerowicz. Rostowski przekonywał, że w tym roku polska gospodarka zaczyna się efektywnie oddłużać, bogacimy się szybciej, niż zadłużamy.

Potem zabrał też głos premier Donald Tusk, zauważając nie bez satysfakcji, że realny w tym roku jest deficyt finansów publicznych poniżej 3 proc., a w 2016 roku nadwyżka budżetowa. Na ten optymizm wpływ miały z pewnością dane za ubiegły rok, gdy deficyt był mniejszy od zaplanowanego i wyniósł 5,1 proc. zamiast 5,6 proc. Podobnie dług, mimo osłabienia złotego, nie przebił progu ostrożnościowego w wysokości 55 proc. PKB.

Minister Rostowski myli się, twierdząc, że niebezpieczeństwo minęło. Jest nawet większe niż rok czy dwa temu

Deficyt oczywiście pokrywamy, zadłużając się. A rząd cieszy się jak dziecko, że po najgorszej fali kryzysu znów może łatwiej i taniej się zadłużać. Słyszymy co chwila triumfalne komunikaty Ministerstwa Finansów o udanej aukcji obligacji. – Nie mamy żadnych problemów ze sprzedażą naszych papierów dłużnych. Mamy zapewnionych już prawie 2/3 potrzeb pożyczkowych na ten rok, a zaledwie 1/3 roku przeszła – chwalił się w kwietniu minister Rostowski.

Zamiłowanie do opowiadania bajek przez rządzących jest znane od tysięcy lat. Według ministra Rostowskiego licznik długu, który wciąż wisi w centrum Warszawy, jest jak wołanie: „Wilk! Wilk!" z bajki Ezopa o chłopcu i wilku. Chłopiec ostrzegał mieszkańców, kiedy zagrożenia nie było, a gdy wilk rzeczywiście się pojawił, nikt już nie przybiegł mu na pomoc, bo wszyscy kolejne już nawoływania zbagatelizowali. „Podobny los może spotkać Twój licznik długu, jeśli w sytuacji, w której zagrożenie dla finansów publicznych minęło, on ciągle będzie wisiał. Co zrobisz, kiedy ponownie pojawi się zagrożenie? " – pyta w liście do Balcerowicza Rostowski.

Balcerowicz zignorował go, choć mógłby mu odpowiedzieć inną bajką Ezopa: o świerszczu i mrówce. Świerszcz biegał sobie beztrosko cały rok i gdy przyszła zima, został na lodzie. Cóż, ktoś tu zdrowo hasał przez pierwszą kadencję i trochę późno dostrzegł zagrożenie... Wcześniej była minister finansów Zyta Gilowska sięgnęła do innej bajki – porównywała rząd do „Czerwonego Kapturka, który beztrosko bieży przez las".

Nie tylko wielkość się liczy

Minister Rostowski uspokaja, że jesteśmy w połowie stawki europejskich dłużników ze stosunkiem długu publicznego do PKB w wysokości 56,7 proc. (53,8 proc. według polskiej metodologii), gdy np. Niemcy i Francja nieco ponad 80 proc. Ale takie porównywanie jest złudne. Liczy się zdolność do obsługi zadłużenia i zaufanie rynków.

Z tym już jest znacznie gorzej. Płacimy więc prawie trzykrotnie wyższe odsetki niż Niemcy. Ponadto, ponieważ jesteśmy poza strefą euro, w razie zawirowań nam w pierwszej kolejności przykręcą kurek z dalszymi pożyczkami. To właśnie dlatego znacznie wyższy i, wydawałoby się, groźniejszy dług wielu krajów jest zdecydowanie mniej kosztowny i bardziej bezpieczny od naszego. Spokój rządzących niepokoi tym bardziej, że już raz zbankrutowaliśmy i na początku lat 90. trzeba nam było połowę długu umarzać. Już ten fakt powinien skłaniać do nadzwyczajnej czujności.

Dlatego na usta ciśnie się pytanie, dlaczego rząd dopuścił do prawie 8 proc. deficytu (dane za 2010 rok) i wzrostu długu od 2008 roku o blisko 300 mld zł? Co z tego, że w relacji do PKB ten wzrost był jednym z niższych w Europie, skoro inni mieli recesję, często głęboką, a nasza gospodarka rosła, a teraz jej wzrost jest relatywnie wysoki?

Takie nowe kraje Unii jak Bułgaria czy Estonia mimo potężnych kłopotów potrafiły utrzymać długi na wodzy. Tymczasem konsekwencje wzrostu długu są poważne. Ponieważ zbliżyliśmy się do progu w wysokości 55 proc. PKB, musimy teraz mocno naciskać hamulce. Widać to na przykładzie dróg, których modernizacja miała być hitem rządu Tuska.

Rząd już zamraża kolejne duże kontrakty drogowe. W efekcie w najbliższych latach wydatki na infrastrukturę gwałtownie spadną, doprowadzając do bankructwa dopiero co stworzony duży przemysł wytwórczy. Za kilka lat, gdy przypłyną pieniądze z nowej unijnej perspektywy, nie będzie komu robić.