Mikołaj Małecki: Grzybobranie z kodeksem karnym

Sezon grzybobrania w pełni, przyda się zatem analiza „dogmatyczna” zbierania grzybów. Pomińmy oczywiste sytuacje zbierania grzybów z terenów prywatnych, w parkach narodowych bądź niszczenie owocników lub ściółki, za co grożą kary określone w kodeksie wykroczeń. A więc: idziemy na „legalne” grzyby. I co dalej?

Rezerwacja grzyba

Pierwsza kwestia: czy wolno zarezerwować sobie grzyba? W 2023 r. pewien grzybiarz znalazł w lesie kanie. Ich białe owocniki można wymoczyć w mleku i upiec smaczne kotleciki. Jednak znalezione przez niego egzemplarze były jeszcze nierozwinięte. Mężczyzna postanowił więc wrócić po nie za jakiś czas, a miejsce oznaczył tabliczką: „Rezerwacja kani, proszę nie zrywać”. Niestety, jak opisywały media, ktoś inny w międzyczasie zauważył tabliczkę, uprzedził grzybiarza i zebrał wszystkie kanie.

Czy rezerwacja kani ma znaczenie prawne? Odpowiedź jest jednoznaczna: nie. Grzyby nie stają się rzeczą „cudzą” w momencie ich znalezienia i oznaczenia tabliczką przez grzybiarza. Zebranie takich grzybów przez inną osobę nie jest zabraniem „cudzej” rzeczy w rozumieniu przepisów o kradzieży. Nie liczy się moment zauważenia czy znalezienia grzybów, lecz decyzja, by pozostawić je w lesie. Grzyby nie należą do pierwotnego znalazcy, który faktycznie nie zabrał ich dla siebie – zostawił tam, gdzie rosły. Nie objął grzybów we władanie, a zatem nie może rościć sobie prawa do pozbawienia innych bywalców lasu możliwości ich zebrania.

Czytaj więcej

Prawo w Polsce

W tych miejscach lepiej nie zbierać grzybów. Kary za złamanie przepisów są wysokie

Wrzesień jest uznawany za jeden z najlepszych miesięcy na grzybobranie. Wystarczy kilka dni deszc...

Nie będzie skuteczne ogrodzenie terenu z grzybami np. za pomocą wbitych w ziemię gałęzi. Takie miejsce nie jest chronione przepisami o mirze domowym. Artykuł 193 kodeksu karnego stanowi, że karze podlega, kto wdziera się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu. W końcowej części przepisu mowa o „ogrodzonym terenie” bez żadnego doprecyzowania. Jakkolwiek na to patrzeć, polana zabarykadowana gałęziami jest ogrodzonym terenem. Jednak, rzecz jasna, w omawianym przepisie nie chodzi o jakikolwiek teren, który został ogrodzony. Nie chodzi o teren ogrodzony samowolnie, lecz teren, który został ogrodzony, bo jego właścicielowi przysługiwało już wcześniej prawo postawienia danego ogrodzenia.

Zatem: grzyba rezerwować wolno, jednak nie jest to prawnie wiążące. Ustawienie tabliczki lub barykady z gałęzi nie czyni z danego terenu prywatnej własności grzybiarza. Inny znalazca może ominąć zarezerwowane grzyby z uprzejmości dla kolegi-hobbysty, jednak formalnie nie wiąże go zakaz ich zabrania z lasu.

Zbieranie grzybów. Kto pierwszy, ten lepszy?

A co z grzybami, które ktoś już zebrał? Grzybiarz ma w koszu sporo borowików, jednak na chwilę oddala się, pozostawiając koszyk na ścieżce. Z perspektywy prawnej egzemplarze należą do osoby, która je zabrała. Grzyby znajdujące się w koszu są we władaniu grzybiarza, a władztwo nad grzybem ma znaczenie prawne. Wszystkie są rzeczą „cudzą” z perspektywy osób postronnych. Podebranie grzybów z cudzego kosza jest więc karalną kradzieżą.

Rozważmy nieco bardziej skomplikowany przypadek wspólnego grzybobrania. Na polance pełnej kozaków spotyka się dwóch grzybiarzy. Każdy z nich ma ochotę zabrać ich jak najwięcej. Jak podzielić grzyby pomiędzy zbieraczy?

Czytaj więcej

Plus Minus

Marta Wrzosek, mykolog: Grzyby oszukują nasze zmysły

Na grzybobraniu najwięcej błędów popełniają ci, którzy uważają się za znawców. Sama miałam w ręku...

Grzybobranie rządzi się zasadą „kto pierwszy, ten lepszy”. Grzyb należy do tego, kto go pierwszy znajdzie. W prostej sytuacji zasadę pierwszeństwa można rozumieć wprost: grzyb jest tego, kto go pierwszy zobaczył. Jednak w sytuacji konfliktowej określenie, kto pierwszy znalazł grzyba, może być problematyczne. Kryterium „zobaczenia” może nie sprawdzić się w wyjątkowo urodzajnym miejscu, gdzie rośnie wiele grzybów. Kanie, których owocniki unoszą się wysoko nad ziemią i kontrastują z zielono-brązowym otoczeniem, da się ogarnąć wzrokiem. Jednak samo ogarnięcie wzrokiem grzybodajnej polany nie wystarczy, by powiedzieć: „Wszystkie należą do mnie”. Przypominałoby to rezerwowanie sobie grzyba, i to za pomocą wzroku, co – jak mówiliśmy – nie jest wiążące prawnie.

Prawnokarnie rzecz biorąc, opisywaną sytuację należy rozstrzygać za pomocą testu usiłowania. Nie wystarczy zamierzenie, by zerwać grzyby; liczy się bezpośrednie zmierzanie do ich skutecznego zabrania. Sam zamiar nie czyni z grzybiarza posiadacza grzybów. Liczy się faktyczne zmierzanie, a więc działanie ukierunkowane wprost na to, by zerwać konkretny okaz. Tak jak w przypadku usiłowania, którego cechą jest bezpośredniość zmierzania do dokonania przestępstwa. Per analogiam, grzybiarz bezpośrednio zmierzający do dokonania zerwania konkretnego grzyba może rościć sobie do niego prawo.