Czy antynikotynowe zakazy poprawią zdrowie? Eksperci mówią: nie tędy droga

Tematem obrad czwartkowego posiedzenia Komitetu Stałego Rady Ministrów ma być ustawa ograniczająca sprzedaż wyrobów nikotynowych. Ma to być nowelizacja ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. W praktyce ma ona wprowadzić zakaz sprzedaży jednorazowych papierosów elektronicznych i aromatyzowanych saszetek nikotynowych.

Ministerstwo Zdrowia chce uchronić młodzież przed nałogiem

Ministerstwo Zdrowia, które opracowało projekt, przedstawia w uzasadnieniu argumenty przede wszystkim zdrowotne. Powołuje się m.in. na raporty Światowej Organizacji Zdrowia, świadczące o szkodliwości saszetek nikotynowych. Zwraca uwagę, że owe saszetki, jak też papierosy elektroniczne są atrakcyjne zwłaszcza dla osób młodych, a to grozi ryzykiem popadnięcia w nałóg w już nastoletnim wieku.

MZ przytacza dane z Global Youth Tobacco Survey z 2022 r., badania zrealizowanego wśród dzieci w wieku 12–15 lat w Polsce. Wynika z niego, że obecnie papierosów elektronicznych używa 22,3 proc. dzieci (21,2 proc. chłopców oraz 23,4 proc. dziewcząt).

Jednak do tego projektu w trakcie konsultacji publicznych wpłynęło kilkadziesiąt stanowisk różnych organizacji, w tym lekarskich. W wielu z nich wskazano, że projekt opacznie odzwierciedla troskę o zdrowie Polaków. Projektowane zakazy, mimo planowanego 6-miesięcznego vacatio legis, są bowiem zaskoczeniem, zwłaszcza dla branży tytoniowej. Padają też ostrzeżenia przed rozrostem szarej strefy, co zwykle zdarza się przy zbyt restrykcyjnej polityce państwa w obszarze używek.

Zakazywanie używek zawsze grozi rozrostem szarej strefy

Jak przypomina Jakub Bińkowski, członek zarządu Związku Przedsiębiorców i Pracodawców, każdy biznes oczekuje od państwa gwarancji stabilności i przewidywalności otoczenia gospodarczego.

– Niestety, branża tytoniowa w ostatnich latach na takie gwarancje nie może liczyć. Świadczą o tym zarówno większe niż umówione wcześniej podwyżki akcyzy na papierosy, a teraz wprowadzane nagle zakazy sprzedaży niektórych wyrobów, takich jak np. saszetki nikotynowe – zauważa Bińkowski. I dodaje, że prawdopodobny po wprowadzeniu zakazu rozrost szarej strefy grozi wprowadzeniem na rynek produktów bez udokumentowanego pochodzenia. – Jest ryzyko, że będzie w nich jeszcze więcej szkodliwych substancji, niż w tych legalnych – przestrzega działacz ZPP.

Czytaj więcej

Ochrona zdrowia

Rośnie sprzeciw wobec nowelizacji ustawy antynikotynowej

Zapowiedź kolejnych ograniczeń na rynku nikotynowym uruchomiła lawinę reakcji ze strony lekarzy i...

Planowane zakazy są wątpliwe także pod względem sztuki tworzenia prawa. Tak twierdzi dr Anna Partyka-Opiela, radca prawny w kancelarii Rymarz Zdort Maruta. Jej zdaniem chodzi o zasady przydatności, konieczności i proporcjonalności tworzonego prawa, wypracowane w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego.

– Nie ma pewności, czy osiągnie się zakładany cel zdrowotny. Saszetki i tak są bowiem używane głównie przez byłych palaczy chcących zerwać z nikotynowym nałogiem. Są alternatywne metody osiągnięcia prozdrowotnego celu, jak np. sprawniejsza egzekucja zakazu sprzedaży takich saszetek osobom niepełnoletnim w stacjonarnych sklepach – wskazuje prawniczka.

Samo Ministerstwo Zdrowia w uzasadnieniu ustawy przytacza dane świadczące o tym, że saszetki nikotynowe charakteryzują się wolniejszą absorpcją nikotyny, niż tradycyjne papierosy. Szczyt stężenia 9,6-12,1 nanogramów nikotyny na mililitr jest osiągany w ciągu około 10 minut ssania. W przypadku papierosów większy szczyt (10-30 ng/ml) jest) osiągany już w ciągu 5-8 minut.

Zakazy już są, podatek akcyzowy też. Wystarczy to egzekwować

W opiniach napływających do MZ pojawiał się też argument, że państwo już wydało przepisy, które w swoisty sposób zalegalizowały obecność saszetek nikotynowych na rynku. Od 1 lipca nałożono na nie podatek akcyzowy, jak od innych wyrobów tytoniowych. sCo więcej, nowelizacja ustawy antynikotynowej z maja 2025 r. kompleksowo już uregulowała kwestię saszetek nikotynowych, wprowadzając zakaz sprzedaży osobom poniżej 18. roku życia, zakaz sprzedaży przez internet oraz dopuszczalny poziom nikotyny nieprzekraczający 20 mg/g.