Kwestia ta wynikła w sprawie, w której Sąd Okręgowy w Gdańsku zobowiązał Gminę Miasta Gdynia, aby wykupiła od powódki, miejscowej spółki jawnej, nieruchomość za 3,2 mln zł. Na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który stanowi, że jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty może żądać od gminy odszkodowania albo wykupienia nieruchomości lub jej części.
Roszczenie to powstało w związku z uchwaleniem w 2010 r. planu zagospodarowania i przysługiwało pierwotnie L. D., która scedowała je na tę spółkę w kwietniu 2011 r. SO wskazał, że ani z istoty tego roszczenia, ani z ustawy nie wynika zakaz jego zbywania, spółce zatem przysługuje prawo do tego roszczenia.
Czytaj więcej
Gminy, chcąc prowadzić politykę przestrzenną, biorą m.in. pod uwagę interes publiczny, jednak w niektórych sytuacjach dochodzi do naruszenia prawa właścicieli albo użytkowników wieczystych gruntów przejawiającego się w spadku ich wartości.
Miasto nie dało za wygraną i w apelacji zarzuciło, że uprawnionymi do dochodzenia tych roszczeń są jedynie właściciele albo użytkownicy wieczyści dotknięci skutkami zmian w planowaniu przestrzennym, a więc którym te roszczenia przysługiwały w chwili wejścia w życie nowego planu.
Przy rozpoznawaniu apelacji sąd apelacyjny powziął wątpliwości, z którymi zwrócił się do SN, wskazując, że w dotychczasowym orzecznictwie SN kwestia zbywalności tych roszczeń nie była wprost podejmowana, pojawiły się natomiast wypowiedzi o prawie do ich dochodzenia. W wyroku IV CSK 788/15 SN wyjaśnił, że odszkodowania przewidzianego w art. 36 ust. 1 pkt 1 może skutecznie dochodzić właściciel lub użytkownik wieczysty mający taki status w chwili wejścia w życie nowego lub zmienionego planu miejscowego, jak i w chwili wytoczenia powództwa oraz zamknięcia rozprawy poprzedzającej wydanie wyroku przez sąd drugiej instancji.
Z kolei w wyroku II CSK 411/15 SN wskazał, że cesja tego roszczenia sprzeciwiałaby się właściwości zobowiązania. Właściciel lub użytkownik wieczysty, który nie wyegzekwował go przed zbyciem nieruchomości, mógłby dochodzić jedynie odszkodowania na podstawie art. 36 ust. 3 u.p.z.p.
– Z przytoczonych argumentów wynika, że SA nie miał poważnych wątpliwości, jak rozstrzygnąć kwestię objętą pytaniem prawnym. Przeciwnie, wskazują one na przekonanie SA o niedopuszczalności cesji takiego roszczenia, co wyklucza podjęcie uchwały. Uchwała nie może bowiem usuwać wątpliwości, których sąd drugiej instancji w rzeczywistości nie ma, a oczekuje jedynie wsparcia dla swojego stanowiska – wskazał SN w składzie sędziowie: Dariusz Zawistowski, Grzegorz Misiurek i Karol Weitz.
Sygnatura akt: III CZP 99/22
Opinia dla „rzeczpospolitej”
Stefan Jacyno
adwokat kancelaria Wardyński i Wspólnicy
Sąd Najwyższy odczytał pytanie nie jako kwestię prawną do rozstrzygnięcia, lecz jako chęć upewnienia się przez sąd apelacyjny, czy jego wyraźnie zasygnalizowany w treści pytania zamiar zmiany wyroku i oddalenia powództwa jest słuszny. Sądy mają jednak coraz więcej wątpliwości związanych z dawniej raczej niekontrowersyjnym przelewem roszczeń względem podmiotów publicznych. Na tle prawa administracyjnego zapadła uchwała NSA z 29 sierpnia 2022 (I OSK 2034/20), w której przyjęto, że mimo przelewu nabywca nie staje się stroną postępowania administracyjnego. Czyżby w gospodarce wolnorynkowej wolno nam było coraz mniej? Pewne jest tylko, że podmioty publiczne korzystają na tym, że zdezorientowane podmioty prywatne tracą roszczenia, choćby na skutek przedawnienia.
