Wpisy w księdze zawsze według kolejności wniosków

[b]Tak wynika z uchwały podjętej 16 grudnia 2009 r. przez Sąd Najwyższy w powiększonym, siedmioosobowym składzie (sygn. III CZP 80/09). [/b]

SN stwierdził w niej bowiem, że sąd, rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej, związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku i kolejnością jego wpływu. [b]Zmiana stanu rzeczy w okresie między złożeniem wniosku o wpis a dokonaniem wpisu jest zatem bez znaczenia. Choć więc nieruchomość zmieniła właściciela, nowy właściciel będzie obciążony skutkami tego wpisu.[/b]

O rozstrzygnięcie, czy sąd wieczystoksięgowy jest związany stanem rzeczy z daty złożenia wniosku o wpis czy z daty orzekania, zwrócił się do SN jego pierwszy prezes. W tej kwestii nie było dotychczas zgody także w SN.

Za przyjęciem, że decyduje stan rzeczy w chwili orzekania, przemawia reguła zapisana w art. 316 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link], który ma – zgodnie z art. 13 k.p.c. – odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym obowiązującym także w sprawach wieczystoksięgowych. Zapisano w nim, że po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Jeśli więc ów stan rzeczy się zmienił, np. dłużnik częściowo spłacił dług, to sąd nie może zasądzić na rzecz wierzyciela całej dochodzonej pierwotnie należności.

Stanowisko, że decyduje stan z daty orzekania w sprawie wniosku o wpis w księdze wieczystej, jest korzystne dla nabywców nieruchomości. Oznacza, że jeśli po złożeniu wniosku o wpis hipoteki przymusowej nieruchomość została sprzedana, a więc w chwili rozpatrywania wniosku stan faktyczny jest inny niż w chwili jego składania, sąd nie może wpisać hipoteki, bo obciążałaby ona osobę, która nie jest dłużnikiem.

Takie stanowisko zajął SN np. w postanowieniu z 13 grudnia 2001 r. [b](sygn. IV CKN 369/01)[/b]. Chodzi w nim o sytuację, w której wcześniejszy wniosek o wpis hipoteki przymusowej został rozpoznany po późniejszym wniosku o wpis prawa użytkowania wieczystego na rzecz innego podmiotu.

[srodtytul]Ważny jest stan z daty złożenia [/srodtytul]

W Sądzie Najwyższym zapadały także wyroki oparte na odmiennym założeniu, a mianowicie, że dla sądu wieczystoksięgowego wiążący jest stan rzeczy z chwili złożenia wniosku o wpis, słowem to, czy w tym momencie wniosek był zasadny. Tak np. w uchwale z 29 kwietnia 2008 r. [b](sygn. III CZP 17/08)[/b] SN stwierdził, że przeniesienie prawa własności nieruchomości i wpisanie w księdze nabywcy nie stanowi przeszkody do wpisu hipoteki przymusowej na podstawie wniosku o jej wpis wcześniej złożonego.

To stanowisko było korzystne dla wierzycieli. Oznacza, że hipoteka przymusowa obciąży nieruchomość także wówczas, gdy w chwili sporządzania notarialnej umowy sprzedaży lub darowizny nieruchomości hipoteka nie była wpisana w księdze, jeśli wcześniej został złożony prawidłowy wniosek o jej wpis.

[wyimek]Wniosek o wpis powinien być w dniu wpływu niezwłocznie zarejestrowany[/wyimek]

W sprawie, której dotyczy uchwała z 29 kwietnia 2008 r., wniosek o wpis do księgi wieczystej nieruchomości hipoteki przymusowej w kwocie 240 tys. zł z odsetkami dla zabezpieczenia spłaty długu jej właścicielki bank złożył w listopadzie 2006 r. Notarialną umową darowizny z 22 stycznia 2007 r. właścicielka przekazała nieruchomości swojemu krewnemu. Do tego dnia sąd nie dokonał wpisu hipoteki przymusowej, ale w odpowiednim dziale księgi już w dniu złożenia wniosku o ten wpis znalazła się wzmianka o nim.

[srodtytul]Koniec rozbieżności [/srodtytul]

Przyczyna komplikacji w obu przedstawionych wyżej sytuacjach była taka sama: nierespektowanie przez sądy podczas rozpatrywania wniosków kolejności, w jakiej wpływały. W art. 626[sup]6[/sup] [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link] zapisano, że o kolejności wniosku o wpis rozstrzyga chwila jego wpływu do właściwego sądu. Za tę chwilę uważa się godzinę i minutę, w której w danym dniu wniosek wpłynął do sądu.

W myśl zaś art. 626[sup]7[/sup] k.p.c., wniosek o wpis powinien być w dniu wpływu zarejestrowany niezwłocznie w dzienniku ksiąg wieczystych i opatrzony kolejnym numerem, po czym niezwłocznie w odpowiednim dziale księgi wieczystej powinna się znaleźć wzmianka o wniosku z jego numerem.

Szkopuł w tym, że sądy wieczystoksięgowe traktowały te przepisy jako zalecenia, a nie wymóg ustawowy, i że nie ma przepisu, który nakazywałby wprost kierować się tą kolejnością także podczas rozpatrywania wniosków.

To jednak teraz się zmieni. SN we wskazanej uchwale nie tylko stwierdził, że sąd, rozpatrując wniosek o wpis, jest związany kolejnością jego wpływu, ale także całej uchwale nadał moc zasady prawnej (sygn. III CZP 80/09).

[ramka][b]Zasada prawna[/b]