Przekształcenie użytkowania wieczystego: Gminy nie muszą pozbywać się gruntów

We wtorek Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z ustawą zasadniczą uregulowania dotyczące wykupu prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości komercyjnych należących do gmin oraz do Skarbu Państwa. Chodzi m.in. o grunty, na których prowadzona jest działalność gospodarcza, usługowa etc.

Przymus oddawania

Z wnioskiem w tej sprawie wystąpiły do TK dwa miasta: Poznań i Szczecin, oraz gmina Ustronie Morskie. Zarzuty były takie same i dotyczyły art. 1 ust. 1 i 3 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (w brzmieniu obowiązującym od 9 października 2011 r.).

Weszła wówczas w życie nowela tych przepisów, która przyznała możliwość przekształcenia użytkowania wieczystego m.in. użytkownikom komercyjnych działek. I to się samorządom nie spodobało. Wcześniej z tego przywileju mogli bowiem skorzystać przede wszystkim użytkownicy działek mieszkaniowych oraz rolnych.

– Sprzedaż nieruchomości komunalnych powinna się odbywać na zasadach rynkowych oraz mieć charakter dobrowolny. Tymczasem ustawodawca przyznał użytkownikom roszczenie o przekształcenie użytkowania wieczystego w odrębną własność – mówiła wczoraj podczas rozprawy przed TK Katarzyna Bartanowicz, radca prawny reprezentująca Szczecin. – Oznacza to, że jeżeli gmina nie zgodzi się na sprzedaż, to użytkownik (spełniający wymogi z ustawy) może zmusić ją do tego w sądzie, co jest równoznaczne z wywłaszczeniem gminy z jej majątku – wskazywała pani mecenas. – Pozbawia też gminy dochodów, które mogłyby uzyskiwać z tytułu opłat rocznych za użytkowanie wieczyste nieruchomości przez kolejne lata.

Działka nad morzem

Przedstawicielka gminy Ustronie Morskie przedstawiła konkretny przykład.

– Największy majątek naszej gminy stanowi 44-hektarowa nieruchomość położona nad samym morzem. Jest warta 18 mln zł, a gdyby ją podzielić na mniejsze działki, jej wartość jeszcze by wzrosła – tłumaczyła we wtorek Agnieszka Jakierowicz, radca prawny, pełnomocnik Ustronia Morskiego. Tuż po wejściu w życie noweli użytkownik wieczysty tej działki złożył wniosek o jej wykup. Nie zgodziliśmy się i sprawa jest w sądzie. Została jednak zawieszona do czasu rozstrzygnięcia TK. Na wypadek gdyby było ono dla gminy niekorzystne – tłumaczy Agnieszka Jakierowicz. – Na podstawie kwestionowanych przepisów użytkownik ten stałby się właścicielem tej nieruchomości za jedyne 6 mln zł – argumentowała pełnomocnik. Ta należność mogłaby jeszcze zostać rozłożona na raty.

We wtorek TK przyznał rację skarżącym samorządom. Wskazał, że zakwestionowany przepis narusza konstytucyjną zasadę sprawiedliwości społecznej, a także samodzielności jednostek samorządu terytorialnego.

Racja po stronie gmin

– Przekształcenie prawa użytkowania to źródło przywileju finansowego dla użytkownika – uzasadniła wyrok sędzia Małgorzata Pyziak-Szafnicka. Ma to swoje uzasadnienie w odniesieniu do np. nieruchomości mieszkaniowych czy też gospodarstw rolnych, ale w odniesieniu do podmiotów komercyjnych już nie.

Trybunał wskazał, że ustawodawca tłumaczy brak ustawy reprywatyzacyjnej brakiem środków na zaspokojenie roszczeń dawnych właścicieli. A jednocześnie umniejsza własność publiczną poprzez stworzenie możliwości tego rodzaju przekształceń. W efekcie zmniejsza możliwości wykonywania zadań publicznych.

Zakwestionowany przepis przestanie obowiązywać z dniem opublikowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego w Dzienniku Ustaw.

sygnatura akt: K 29/13