Jak załatwić spadkowe formalności

Spadkobiercy często z różnych względów nie są zainteresowani uregulowaniem spraw spadkowych. Co więcej – niejednokrotnie mogą nawet nie wiedzieć o spadku.

Jednakże prawo do spadku się nie przedawnia. Podobnie jak prawo wystąpienia o dział spadku. Zwlekanie z załatwieniem takich spraw może jednak spowodować utratę praw do należącej do spadku nieruchomości. Tak będzie, jeśli nieruchomość znajduje się w posiadaniu osoby trzeciej albo np. jednego tylko ze współspadkobierców. Może bowiem stać się jej właścicielem wskutek zasiedzenia.

[srodtytul]Możliwe dwie drogi [/srodtytul]

[b]Pierwszym krokiem do załatwienia spraw spadkowych jest uzyskanie potwierdzenia tego, że jest się spadkobiercą. Do tego celu prowadzą teraz dwie drogi:[/b]

- złożenie wniosku do sądu o stwierdzenie praw do spadku,

- wizyta u notariusza dla uzyskania potwierdzenia dziedziczenia.

[srodtytul]U NOTARIUSZA[/srodtytul]

Ta druga możliwość istnieje dopiero od października 2008 r., więc zapewne niewielu spadkobierców o niej wie. Dlatego zacznijmy od niej.

[b]Dotychczas mogliśmy u notariusza bezkonfliktowo przeprowadzić tylko dział spadku.[/b] Samo stwierdzenie jego nabycia, tj. ustalenie kręgu spadkobierców i ewentualnych zapisobierców, udziałów w spadku każdego ze spadkobierców, było wyłączną domeną sądu cywilnego.

[b]Teraz wszystkie sprawy spadkowe możemy załatwić u notariusza.[/b] Spisany przez rejenta akt poświadczenia dziedziczenia po zarejestrowaniu ma taki sam skutek jak prawomocne postanowienie sądu stwierdzające nabycie spadku.

W taki sposób można potwierdzić prawo do wszystkich spadków, bez względu na to, kiedy zmarł spadkodawca. Poświadczenie może dotyczyć zarówno dziedziczenia ustawowego, jak i spadku uzyskanego na podstawie testamentu.

Warunkiem uzyskania tego aktu jest stawienie się u notariusza wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. W sporządzonym przez niego protokole dziedziczenia musi się znaleźć zgodne żądanie złożone przez wszystkie te osoby.

Jeśli zgody nie ma, bo np. jeden spadkobierca ustawowy kwestionuje testament, taką sprawę może rozstrzygnąć wyłącznie sąd. Drogi sądowej nie można też uniknąć, jeśli w skład spadku wchodzą nieruchomości położone za granicą, choćby spadkodawca mieszkał w Polsce, a także jeśli podstawą dziedziczenia ma być testament ustny (tj. sporządzony w obecności świadków na łożu śmierci).

[srodtytul]Bez oczekiwania na prawomocność [/srodtytul]

W protokole dziedziczenia notariusz musi zamieścić wszelkie oświadczenia osób uczestniczących w jego sporządzaniu, składane pod groźbą odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Chodzi np. o oświadczenie, że nie ma innych osób, które są spadkobiercami, oświadczenie o braku testamentu lub innych testamentów.

Podobnie jak dla sądowego stwierdzenia nabycia spadku, konieczne jest dostarczenie notariuszowi odpisu aktu zgonu spadkodawcy, odpisów aktów stanu cywilnego (urodzenia, małżeństwa) spadkobierców ustawowych i ewentualnie innych dokumentów, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw do spadku. Jeśli spadkobierca czy spadkobiercy składają testament, notariusz dokona jego otwarcia i ogłoszenia, chyba że nastąpiło to wcześniej.

Niezwłocznie po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz wpisuje ten akt za pośrednictwem systemu informatycznego do centralnego rejestru takich dokumentów prowadzonego przez Krajową Radę Notarialną. [b]Zarejestrowany akt stanowi[/b] – tak samo jak postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku – [b]dowód, że dana osoba jest spadkobiercą. Nie trzeba czekać na jego uprawomocnienie. [/b]

[srodtytul]W SĄDZIE[/srodtytul]

[b]Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć w sądzie każdy ze spadkobierców z osobna. Sąd rozpozna go niezależnie od woli pozostałych.[/b]

Gdy wniosek składa jeden spadkobierca, pozostali są uczestnikami tego postępowania. Wniosek o wydanie przez sąd takiego postanowienia może złożyć każda osoba mająca w tym interes prawny, a więc przede wszystkim każdy ze spadkobierców, ale też np. bank będący wierzycielem zmarłego czy wierzyciel spadkobiercy, który liczy na ściągnięcie z jego spadku swej należności.

Z wnioskiem tym należy się zwrócić do sądu rejonowego właściwego według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Powinien on zawierać:

- imię, nazwisko i dokładny adres składającego ten wniosek,

- imię i nazwisko oraz datę śmierci i miejsce ostatniego zamieszkania spadkodawcy,

- dokładne dane personalne i adresy wszystkich spadkobierców. Wnioskodawca we wniosku tym ma obowiązek wskazania wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi, tj. dziedziczący automatycznie, gdy spadkodawca nie zostawił swej ostatniej woli, a także testamentowi. Osoby należące do kręgu spadkobierców ustawowych trzeba podać także wówczas, gdy spadkodawca zostawił testament.

Konieczne jest także dołączenie do wniosku odpisu skróconego aktu zgonu spadkodawcy, odpisów skróconych aktów urodzenia dzieci zmarłego i aktów małżeństwa zamężnych córek (chodzi o ustalenie pokrewieństwa), a także aktu małżeństwa wdowy czy wdowca.

Sąd rejonowy wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy. Wezwania na rozprawę muszą być doręczone temu, kto zgłosił wniosek, oraz wszystkim osobom, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy. Ich obecność na rozprawie nie jest obowiązkowa, chyba że sąd zobowiąże daną osobę do osobistego stawienia się.

Ale uwaga. [b]Stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy, chyba że wcześniej wszyscy spadkobiercy złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. [/b]

Takie oświadczenie musi być złożone przed sądem właściwym do stwierdzenia nabycia spadku (także w trakcie sprawy o stwierdzenie nabycia spadku) albo przed notariuszem. Można je złożyć ustnie albo z podpisem urzędowo poświadczonym. Jeśli spadkobierca skorzysta z tej drugiej możliwości, notariusz prześle oświadczenie do sądu właściwego do decydowania w sprawie tego spadku. Może to być wygodne, jeśli spadkobierca mieszka daleko od siedziby sądu, w którym toczy się sprawa spadkowa.

[b]W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia tylko spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym scheda przypada, a także wysokość udziałów każdego z nich w tej schedzie.[/b] Wskazuje te udziały w częściach ułamkowych, np. znajdzie się w nim stwierdzenie, że żona i dwoje dzieci zmarłego dziedziczą po 1/3 każde.

[srodtytul]ROZLICZENIA Z FISKUSEM[/srodtytul]

Dział spadku to sprawa odrębna, choć mogą być połączone w jednym postępowaniu. Sąd w razie wniesienia sprawy o dział spadku, gdy postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku nie zostało wydane, wyda najpierw odrębne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, po jego uprawomocnieniu się następne – o dziale spadku.

Z wydaniem pierwszego z tych postanowień łączy się obowiązek rozliczenia z fiskusem. Od jego uprawomocnienia rozpoczyna się też bieg miesięcznego terminu do złożenia w urzędzie skarbowym zawiadomienia o nabyciu spadku, warunkującego skorzystanie z całkowitego zwolnienia z podatku spadkowego przewidzianego dla najbliższych. Niezłożenie tego zawiadomienia w terminie oznacza konieczność zapłacenia podatku, jeśli wartość schedy przypadającej na takiego spadkobiercę przekracza 9037 zł.