Kto jest uprawniony w tym roku do wcześniejszej emerytury

Skorzystają niektóre osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r.

Dotyczy to głównie kobiet urodzonych w 1953 r. One bowiem w 2008 r. skończą 55 lat i będą mogły wcześniej przejść na emeryturę na podstawie art. 46 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.; dalej ustawa emerytalna). Oprócz ukończenia 55 lat kobieta musi jeszcze mieć odpowiedni staż pracy – co najmniej 30 lat okresu składkowego i nieskładkowego. Skorzystają również te kobiety, które mają 55 lat i tylko 20 lat stażu ubezpieczeniowego, ale jednocześnie:

Zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy,

Ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, były pracownikami,

Podczas ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniom społecznym pozostawały w stosunku pracy co najmniej przez sześć miesięcy (chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy).

Już teraz na podobnych zasadach na wcześniejszą emeryturę mogą przechodzić również mężczyźni, pod warunkiem jednak, że są całkowicie niezdolni do pracy, skończyli 60 lat i mają 25 lat stażu pracy.

Przykład 1

Pracownica przepracowała 17 lat, a od 14 lat wykonuje pracę wyłącznie na podstawie umów-zleceń, od których opłacane są składki na ZUS. W grudniu 2008 r. skończy 55 lat. Od maja 2007 r. podjęła dodatkowo zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na czas określony. Na początku tego roku przedłużyła tę umowę do 31 grudnia 2008 r. W grudniu 2008 r. będzie mogła wystąpić o wcześniejszą emeryturę, ponieważ zgromadzi ponad 30 lat stażu emerytalnego, jak również spełni warunek przepracowania w charakterze pracownika sześciu miesięcy w trakcie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu.

Warunek zatrudnienia ostatnio na etacie będzie spełniony również wtedy, gdy ubezpieczona otrzymywała (jeżeli zaczęła pobieranie tych świadczeń bezpośrednio po zatrudnieniu na etacie): zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne, rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę rodzinną, gwarantowany zasiłek z pomocy społecznej, nie wykonywała żadnej pracy zarobkowej lub kontynuowała dobrowolne ubezpieczenia społeczne.

Uwaga!

Ubezpieczenie pracownicze musi być ostatnim ubezpieczeniem, jakiemu podlegała rencistka przed przejściem na rentę. Wszystkie te warunki ubezpieczona musi spełnić w dniu poprzedzającym ten, w którym złożyła wniosek o emeryturę.

Od osoby, która przez cały okres wymagany do nabycia prawa do emerytury (tj. 30 lat lub 20 lat w razie orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy) była pracownikiem, nie wymaga się, aby ostatnim tytułem ubezpieczenia społecznego przed zgłoszeniem wniosku był stosunek pracy. Nie musi też spełnić warunku sześciomiesięcznego ubezpieczenia pracowniczego w ciągu ostatnich 24 miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Przykład 2

Kosmetyczka, po 31 latach zatrudnienia w dużym zakładzie fryzjerskim, została zwolniona z pracy w wieku 50 lat. Nie mogąc znaleźć innego zatrudnienia, otworzyła własny niewielki zakład kosmetyczny i prowadziła go ponad pięć lat. W październiku 2008 r. ukończy 55 lat. Będzie mogła wtedy wystąpić do ZUS o przyznanie jej wcześniejszej emerytury, ponieważ przed podjęciem działalności na własny rachunek przepracowała jako pracownica ponad 30 lat.

Dzięki takiemu zapisowi z wcześniejszej emerytury mogą skorzystać 55-letnie kobiety, które ostatnio prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą, ale udowodniły okres ubezpieczenia pracowniczego w wymaganym wymiarze.

Kobiety, które w ostatnich latach straciły zatrudnienie na etacie, jeszcze mogą zadbać o swoje uprawnienia. Mogą bowiem zatrudnić się na etacie, choćby na niewielką jego część. Wystarczy, że pracodawca będzie płacił składki na ubezpieczenia społeczne nawet od małej pensji.

Choć ZUS niechętnie godzi się na podobną praktykę, zdaniem Sądu Najwyższego, który wielokrotnie wypowiadał się w takich sprawach, można zawrzeć umowę o pracę, jeśli jedynym powodem takiego zatrudnienia jest chęć uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury. Ważne jest, by taka praca była faktycznie wykonywana. ZUS na pewno sprawdzi, czy nie doszło do zatrudnienia wyłącznie na papierze. Tylko bowiem w takiej sytuacji może odmówić uwzględnienia tej pracy jako spełnienia warunków niezbędnych do uzyskania wcześniejszej emerytury.

Na mocy październikowego wyroku Trybunału Konstytucyjnego (P 11/07) mężczyźni mogą liczyć, że w najbliższych miesiącach rząd wywiąże się z obietnicy nowelizacji przepisów i zyskają oni prawo do wcześniejszych emerytur na takich samych zasadach jak kobiety. Projekt nowelizacji przepisów przewiduje, że o takie świadczenie będą się mogli ubiegać, jeśli osiągną co najmniej 60 lat i 35 lat stażu pracy. Mężczyźni muszą jednak pamiętać, że będą ich dotyczyły te same co kobiet skomplikowane zasady dotyczące zatrudnienia na etacie.

Uwaga!

Z wcześniejszej emerytury (na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej) nie skorzystają mężczyźni urodzeni po 31 grudnia 1948 r., dlatego że nie spełnią jednego z podstawowych warunków wymaganych dla tej grupy wiekowej – do końca 2008 r. nie osiągną 60 lat.

Osoba, która chce wcześniej nabyć prawo do emerytury, nie musi się zwalniać z pracy, jeśli spełnia warunki wiekowe i stażowe. ZUS i tak ustali prawo do emerytury. Jej wypłata będzie jednak zawieszona, i to bez względu na wysokość osiąganego przychodu, w czasie, gdy taka osoba kontynuuje zatrudnienie bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy (art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej).

Mężczyźni nie muszą czekać na nowelizację przepisów, a wręcz powinni upomnieć się przed sądem o przysługujące im emerytury. Trzeba do tego przejść całą procedurę ze składaniem wniosku do ZUS o jej przyznanie i odwołaniem od odmownej decyzji zakładu. W pozwie do sądu pracy wystarczy wskazać numer niekorzystnej decyzji, a w uzasadnieniu to, że jest ona, po wyroku Trybunału, sprzeczna z konstytucją. Jeśli prawdziwe są deklaracje ZUS, że nie będzie apelował od korzystnych dla mężczyzn wyroków, postępowanie przed sądem powinno zakończyć się w ciągu miesiąca lub dwóch.

Zanim osiągną powszechny wiek emerytalny, mogą przechodzić na emeryturę zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Od nich również wymaga się odpowiednio długiego stażu pracy: co najmniej 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni), w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Mogą przejść na emeryturę po ukończeniu 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni). Muszą jednak spełnić warunki dotyczące stażu i wieku do końca 2008 r. Mogą o nią wystąpić również członkowie otwartych funduszy emerytalnych. Takie osoby, jeśli zechcą skorzystać z przywileju wcześniejszego przejścia na emeryturę, będą mogły złożyć w ZUS wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w funduszu do Skarbu Państwa.

Rodzaje stanowisk

W zależności od rodzaju wykonywanej pracy obowiązuje zróżnicowany wiek emerytalny i różna liczba lat przepracowanych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Niektóre osoby mogą przejść na emeryturę – w zależności od zawodu czy branży – nawet w wieku 40 lat (kobiety) i 45 lat (mężczyźni).

Rodzaje prac uznanych za pracę w szczególnych warunkach są wymienione w załącznikach do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub charakterze (DzU z 1983 r. nr 8, poz. 43 ze zm.).

W załącznikach tych znajdują się wykazy A i B z rodzajami prac w szczególnych warunkach. Jest ich razem ok. 350. Uprawniają do przejścia na emeryturę w wieku niższym o 5, 10, a nawet 15 lat od podstawowego wieku emerytalnego.

Co zawiera wykaz A

Jeśli pracownik wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie A w załączniku do rozporządzenia, może przejść na emeryturę w obniżonym wieku, jeśli spełni warunki:– kobieta: skończyła 55 lat, udowodni co najmniej 20 lat ogólnego stażu pracy (okresów składkowych i nieskładkowych), a w nim co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;– mężczyzna: skończył 60 lat, udowodni 25 lat ogólnego stażu pracy (okresów składkowych i nieskładkowych), a w nim co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.Wykaz A zawiera następujące rodzaje prac (wybrane):

W górnictwie – prace pod ziemią, wydobywanie odkrywkowe węgla brunatnego, piasku podsadzkowego, anhydrytu i gipsu, wydobywanie, obróbka i przeróbka surowców skalnych oraz wydobywanie ropy naftowej i gazu.

W energetyce – prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie, eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych.

W hutnictwie i przemyśle metalowym – spiekalnie rud i wielkie piece, stalownie, walcownie, ciągarnie, prasownie, młotownie oraz produkcja elementów dla kolejnictwa, produkcja węglików spiekanych, elektrod, rud i walczaków oraz żelazostopów, produkcja tlenku cynku i cynku, produkcja oraz przetwórstwo ołowiu i kadmu, produkcja miedzi i odzysk metali, produkcja aluminium, odlewanie metali nieżelaznych i ich stopów, przeróbka plastyczna metali, produkcja uboczna metali i chemikaliów, hutnictwo żelazoniklu, wzbogacanie mechaniczne i flotacja rud metali, koksochemia, produkcja elektrod węglowych, węgla aktywnego i katalizatorów, prace różne w hutnictwie i w przemyśle metalowym.

W chemii – w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, w leśnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym, w przemyśle lekkim, w transporcie i łączności, w gospodarce komunalnej, w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym, w przemyśle poligraficznym, w służbie zdrowia i opiece społecznej, w zespołach formujących szkło, prace różne (wymienione w dziale XIV).

Co zawiera wykaz B

Staż i wiek uprawniający do przejścia na emeryturę w obniżonym wieku dla pracy w zawodach wymienionych w wykazie B jest bardziej zróżnicowany.

I tak dla zatrudnionych na statkach żeglugi powietrznej wynosi on 55 lat dla kobiety i 60 lat dla mężczyzny. Na emeryturę mogą również przejść kobieta (50 lat) i mężczyzna (55 lat), jeżeli komisja lotniczo-lekarska wyda orzeczenie o niezdolności do wykonywania czynności jako personel latający. Muszą oni przepracować 15 lat w warunkach szczególnych wymienionych w dziale I wykazu B, a wiek emerytalny osiągnąć w czasie wykonywania prac wymienionych w dziale I wykazu B lub w czasie zatrudnienia, do którego pracownik został skierowany po zwolnieniu z pracy na statkach żeglugi powietrznej.

Dla zatrudnionych w morskich portach handlowych wiek emerytalny to 55 lat dla obu płci i ogólny wymagany staż z 15 latami pracy w warunkach szczególnych wymienionej w dziale II wykazu B. Dodatkowo muszą być spełnione te same warunki, które obowiązują pracowników personelu latającego.

Zatrudnieni w hutnictwie mogą przejść na emeryturę w wieku 55 lat (i kobieta, i mężczyzna), po 15 latach pracy w warunkach szczególnych, wymienionej w dziale III wykazu B, przy ogólnym 20-letnim (kobieta) lub 25-letnim (mężczyzna) stażu pracy. Wiek emerytalny muszą również osiągnąć w czasie wykonywania prac z działu III wykazu B lub w okresie zatrudnienia, do którego zostali skierowani stosownie do zaleceń lekarza.Pracujący przy azbeście, ołowiu, aluminium, rybacy, nurkowie, GOPR-owcy i inni mogą przejść na emeryturę w wieku 50 lat (kobieta) i 55 lat (mężczyzna). Muszą mieć wymagany ogólny staż pracy, a w nim 10 lat w warunkach szczególnych wymienionych w dziale IV wykazu B. Nie muszą spełniać dodatkowych warunków.

Funkcjonariusz pożarnictwa na emeryturę może przejść w wieku 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna) lub o 5 lat wcześniej, jeżeli orzeczono im trwałą niezdolność do pełnienia służby w jednostkach ochrony przeciwpożarowej. Wymagane lata trzeba ukończyć podczas służby lub w czasie zatrudnienia wykonywanego po zwolnieniu ze służby. Funkcjonariusz pożarnictwa musi przepracować 15 lat w „jednostkach ochrony przeciwpożarowej przy czynnościach operacyjno-technicznych” i mieć wymagany ogólny staż pracy.

Mundurowi (żołnierze zawodowi, policjanci, funkcjonariusze bezpieczeństwa i służby więziennej) mogą przejść na emeryturę w wieku 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna) – wiek ten muszą ukończyć w czasie służby lub w ciągu 5 lat po zwolnieniu z niej. Podobnie celnicy: dostaną emeryturę w wieku 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna). Wiek ten trzeba osiągnąć podczas zatrudnienia w organach administracji celnej. Muszą mieć wymagany ogólny staż pracy co najmniej 20 lat (kobieta) i 25 lat (mężczyzna), w tym 15 lat służby.

Zatrudnieni w szczególnym charakterze to pracownicy (ci, których wymienia art. 32 ust. 3 ustawy emerytalnej):

Organów kontroli państwowej,

Administracji celnej,

Wykonujący działalność twórczą lub artystyczną,

Dziennikarze redakcji dzienników, czasopism, radia, telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy,

Nauczyciele, wychowawcy lub inni pracownicy pedagogiczni,

Żołnierze zawodowi, funkcjonariusze policji, UOP, ABW, AW, Straży Granicznej, BOR, Służby Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej,

Jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Zainteresowani wcześniejszym przejściem na emeryturę muszą wiedzieć, czy pracowali w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, czy też w warunkach uciążliwych dla zdrowia. Odróżnienie to ma wpływ na przysługujące im uprawnienia. Nie zawsze praca wykonywana w warunkach uciążliwych jest również pracą wykonywaną w warunkach szczególnych.Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji. Czyni to w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów resortowych lub w świadectwie pracy.Oceny, którzy pracownicy danego zakładu pracy zatrudnieni są w szczególnych warunkach, a którzy wykonują tylko pracę w warunkach uciążliwych dla zdrowia, powinien dokonać sam zakład pracy na podstawie obowiązujących przepisów.

Oprócz określonego wieku i stażu pracy ubezpieczony musi spełnić jeszcze jeden warunek – pracować w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Szczególne kłopoty ze spełnieniem tego warunku mogą mieć kierownicy i kontrolerzy nadzorujący tego typu prace. ZUS stoi na stanowisku, że papierkowa robota to nie praca w szczególnych warunkach. Czas spędzony za biurkiem przez takie osoby może pozbawić je prawa do wcześniejszej emerytury. Prawo do wcześniejszego zakończenia pracy mają bowiem wyłącznie ci kierownicy i kontrolerzy, którzy stale przebywają w miejscu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Jeśli dosłownie interpretować te przepisy, może się okazać, że nawet pół godziny przy biurku poświęcone na przekładanie papierów może zamknąć drogę do wcześniejszej emerytury.

Przykład 1

Stanisław P., pracujący od 30 lat w tartaku, w ostatnim czasie pożegnał kilku podległych sobie pracowników idących na wcześniejszą emeryturę. Jako kierownik nadzorujący prace w szczególnych warunkach mógłby skorzystać z tych samych przepisów do ubiegania się o wcześniejszą emeryturę dla siebie. Pomiędzy rodzajami prac lub stanowisk wymienionych w § 4 – 15 rozporządzenia z 1983 r. w poz. 24 działu XIV zatytułowanego „Prace różne” wymieniono kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. ZUS odmówił mu jednak prawa do wcześniejszej emerytury, bo równolegle wykonywał w imieniu pracodawcy wiele innych czynności, np. o charakterze administracyjno-biurowym. Jego praca nie była więc wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze.

Przykład 2

Waldemar D. jako kierownik w zakładach azbestowych nadzorował prace z tą bardzo niebezpieczną substancją. Zwykle przebywał na sali produkcyjnej po sześć, siedem godzin dziennie. ZUS odmówił mu jednak prawa do wcześniejszej emerytury. Od wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach odliczył mu czas, gdy był kierownikiem. W sądzie, do którego trafiła sprawa, mężczyzna powołał się na to, że wykonywał pracę przy przetwórstwie azbestu wymienioną w załączniku nr 2 do zarządzenia nr 7 ministra przemysłu chemicznego i lekkiego z 7 lipca 1987 r. Prawo do emerytury wywalczył dopiero przed Sądem Najwyższym, który uznał, że znaczenie ma bezpośrednie narażenie na działanie czynników szkodliwych, a nie forma zatrudnienia. Uznał czas pracy Waldemara D. jako kierownika, mimo że wykonywał on też prace biurowe, za pracę wykonywaną w warunkach niebezpiecznych dla zdrowia, stale i w pełnym wymiarze czasu (IUK59 /06).

Wymagany staż

Większość pracowników nabywa uprawnienia do emerytury już po 20 latach ogólnego stażu pracy (kobiety) i 25 latach (mężczyźni), jeśli w tym ogólnym stażu przepracowali 15 lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Konkretne stanowiska, na których zatrudnienie uznawane jest za pracę w szczególnych warunkach, wymienione są w zarządzeniach resortowych. Wydali je właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych lub centralne związki spółdzielcze dla podległych i nadzorowanych zakładów pracy.

Wykazy stanowisk pracy w szczególnych warunkach opracowane były dla uspołecznionych zakładów pracy. Wykazy mogą też stosować jednostki organizacyjne powstałe po przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w inne przedsiębiorstwo (lub przedsiębiorstwa), w spółkę (lub w spółki), przedsiębiorstwa przekazane organom samorządu terytorialnego oraz te, dla których uprawnienia i obowiązki organu założycielskiego przejęli wojewodowie lub inne organy państwowe. Zmiana nazwy stanowiska

Pracodawcy zastanawiają się, co wtedy, gdy zmieniła się nazwa stanowiska pracy. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej uważa, że „zmiana nazewnictwa stanowisk pracy, bez zmiany warunków pracy i zakresu obowiązków, nie powoduje utraty prawa do uznania takiej pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gdyż istotny jest rodzaj pracy faktycznie wykonywanej.

Gdy zmieniła się nazwa stanowiska, w zaświadczeniu trzeba podać nazwę obecną, będącą odpowiednikiem nazwy w zarządzeniu lub uchwale, a także wskazać nazwę poprzednią i przyczyny jej zmiany. Wykazując w zaświadczeniu okresy zatrudnienia, pracodawca musi też uwzględnić zmiany nazw stanowisk w danym przedziale czasowym, jeśli nastąpiły.

Urlop wypoczynkowy do stażu

Ze stażu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze trzeba wyłączyć niektóre przerwy w jej wykonywaniu. Pracodawca, wystawiając świadectwo pracy, nie powinien uwzględniać w zatrudnieniu w szczególnych warunkach lub charakterze okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Chodzi zatem o przypadające po 14 listopada 1991 r. przerwy w pracy będące m.in. urlopami macierzyńskim, dla poratowania zdrowia, szkoleniowymi, okresami niezdolności do pracy z powodu choroby.

Powyższe ograniczenie nie dotyczy urlopów wypoczynkowych. Te wlicza się bez względu na to, w którym okresie zostały wykorzystane > patrz ramka „Zaostrzenie warunków z mocą wsteczną”.

Staż wypracowany przed laty

Pracownik, który jeszcze przed 1999 r. wypracował staż pracy uprawniający do wcześniejszej emerytury, nie musi się teraz martwić, że z końcem roku straci prawo do wcześniejszej emerytury. Wystarczy, że osiągnie odpowiedni wiek. Chodzi o art. 184 ustawy emerytalnej, który mówi, że osobie urodzonej po 31 grudnia 1948 r., która przed 1999 r. wypracowała 20-letni dla kobiet i 25-letni dla mężczyzn staż pracy, w tym niezbędny do otrzymania wcześniejszej emerytury w szczególnych warunkach, przysługuje ona po osiągnięciu odpowiedniego, wcześniejszego wieku.

Przykład 3

Pracownica przedszkola urodzona w 1953 r. ma ponad 35-letni okres zatrudnienia, w tym 16 lat pracy nauczycielskiej. Od kilku lat jest pracownikiem administracyjnym i chce przejść na wcześniejszą emeryturę. Osoby urodzone po 1948 r. zachowują prawo do przejścia na emeryturę w wieku niższym od powszechnie obowiązującego, ale pod warunkiem że 1 stycznia 1999 r. miały wymagany okres składkowy i nieskładkowy, w tym wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przypomnijmy, że dla kobiet wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynosi co najmniej 20 lat. W opisanej sytuacji wymagane jest także posiadanie na dzień 1 stycznia 1999 r. 15-letniego okresu pracy nauczycielskiej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Rzecznik praw obywatelskich zaskarżył do Trybunału Konstytucyjnego przepis nakazujący nie uwzględniać w zatrudnieniu w szczególnych warunkach lub charakterze okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Niemożność uwzględnienia wspomnianych okresów w stażu pracy w szczególnych warunkach oznacza zaostrzenie z mocą wsteczną poprzednich warunków nabywania prawa do wcześniejszej emerytury. Zmieniony przepis pozbawił wiele osób możliwości uzyskania takiego świadczenia. Narusza też regułę niedziałania prawa wstecz. Taka zmiana nie powinna się odnosić do okresów sprzed daty wejścia w życie znowelizowanych przepisów.

W niższym wieku emerytalnym mogą przechodzić na emeryturę pracownicy wykonujący działalność twórczą lub artystyczną, mający wymagany okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 15 lat tej działalności.

Wiek ten wynosi dla:

Tancerza, akrobaty, gimnastyka, ekwilibrysty i kaskadera 40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn,

Solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych i tresera zwierząt drapieżnych 45 lat dla kobiet i 50 lat dla mężczyzn,

Artysty chóru, żonglera, komika cyrkowego i aktora teatru lalek 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn,

Muzyka grającego na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych i klawiszowych, operatora obrazu filmowego oraz fotografika 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

Aktorki, dyrygentki 55 lat; ale tylko kobiety, mężczyźni w tych zawodach pracują do 65 roku życia.

Przykład 4

Mężczyzna urodzony w 1946 r., który wykonywał przez 13 lat zawód fotografika, chce przejść na wcześniejszą emeryturę po ukończeniu 60 roku życia. Nie jest to jednak możliwe. Osoby wykonujące działalność twórczą lub artystyczną nabywają bowiem prawo do wcześniejszej emerytury nie tylko po ukończeniu określonego wieku, lecz także po spełnieniu pozostałych warunków (ustalonych dla pracowników wykonujących taką działalność). Mężczyzna fotograf przed przejściem na emeryturę musi nie tylko skończyć 60 lat, lecz także mieć wymagany okres składkowy i nieskładkowy 25 lat, w tym co najmniej 15 lat działalności artystycznej.

Na emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym mogą także przejść zatrudnieni w szczególnych warunkach u prywatnego pracodawcy.Na początku ci ubezpieczeni mieli problemy z uzyskiwaniem prawa do wcześniejszej emerytury, ponieważ ZUS nie uznawał pracy w szczególnych warunkach wykonywanej w prywatnych firmach.Jednak 14 czerwca 2004 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że na emeryturę w obniżonym wieku mogą przechodzić wszyscy pracownicy zatrudnieni w szczególnych warunkach niezależnie od formy prawnej firmy, a zatem również zatrudnieni u prywatnego pracodawcy.Prywatni pracodawcy, których nie obowiązywały resortowe zarządzenia, przy potwierdzaniu okresów pracy w szczególnych warunkach mogą się powołać wyłącznie na rodzaje prac zawarte w wykazach A i B stanowiących załącznik do rozporządzenia. W wystawionym świadectwie pracy powinni również wskazać okres pracy w szczególnych warunkach oraz zajmowane stanowisko.Zawsze jednak praca w szczególnych warunkach uprawniająca do emerytury w obniżonym wieku musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. A to musi wynikać z dokumentacji osobowej pracownika.

Renty