Dwa razy kosmiczny Kandinsky i Polacy z jego orbity

Obydwie prezentacje dokonań Wassily'ego Kandinsky’ego (1866–1944), który większość życia spędził w Niemczech i we Francji mają w tytule „kosmos“, wskazując na jego zainteresowania kosmosem i wszechświatem.

Kandinsky w Berlinie i Błękitny jeździec z Monachium

Płaszczyzna, kropka, kreska – te elementy były podstawą rewolucyjnej w historii sztuki formy malarstwa Kandinsky‘ego. Opisał później swą teorię w książce „Punkt i linia a płaszczyzna“ (1926): „Kropka to element pierwotny zapładniający pustą powierzchnię. Linia pozioma to baza: zimna i czarna, pionowa: biała i ciepła“. Przypisywał też poszczególnym kolorom konkretne formy – na przykład niebieski miał znaczyć koło, czerwony – kwadrat, a żółty – trójkąt. W praktyce stosował swoje radykalne zasady już od 1910 roku, malując dynamiczny obraz zatytułowany „Pierwsza akwarela abstrakcyjna“.

Czytaj więcej

Fotografia

Fotograficzne kreacje, czyli Zdzisław Beksiński mało znany

W 20. rocznicę śmierci Zdzisława Beksińskiego Muzeum Narodowe we Wrocławiu przypomina w Pawilonie...

W tym samym czasie poznał w Monachium niemieckiego malarza ekspresjonistę Franza Marca, z którym stworzył luźno ze sobą związaną grupę artystów Der Blaue Reiter (Błękitny Jeździec). Należeli do niej August Macke, Alexej von Jawlensky, Gabriele Münter, Paul Klee, Alfred Kubin i Heinrich Campendonk. Łączyło ich poszukiwanie nowych form wypowiedzi i przede wszystkim duchowość. „O duchowości w sztuce“ pisał Kandinsky już w swojej pierwszej książce w 1912 r.

Istniejące zaledwie kilka lat – do pierwszej wojny światowej – nieformalne stowarzyszenie było odpowiedzią na konserwatywną sztukę propagowaną wówczas przez monachijskie stowarzyszenie malarzy NKVM. Oprócz kilku wspólnych wystaw artyści Błękitnego Jeźdźca redagowali almanach „Der Blaue Reiter“, przedstawiając dzieła współczesnych im Matisse’a czy Rousseau, Sonii i Roberta Delaunayów, obok fascynacji sztuką i kulturą Japonii czy religijną sztuką ludową.

Andreas Schalhorn, kurator wystawy „Kosmos Blauer Reiter“ w Kupferstichkabinett przy berlińskim Kulturforum, mówi z dumą, że pierwsza w historii wystawa poświęcona krótkiemu, ale ważnemu okresowi w sztuce, opiera się głównie na eksponatach z własnych zbiorów muzeum. W ekspozycji szczególnie ciekawe – obok „Trzech jeźdźców w czerwonym, niebieskim i czarnym“ Kandinsky’ego i „Odpoczywających koni“ Franza Marca są trzy akwarele Augusta Macke z jego podróży do Tunisu, a także obraz „Biały paw“ Natalii Gonczarowej.

Perełką jest malarsko-poetycka korespondencja Franza Marca i poetki Else Lasker-Schüler, wisienką zaś na torcie – oryginał okładki almanachu „Der Blaue Reiter“ z 1909 roku.

I wojna światowa przerwała płodny okres dialogu grupy awangardystów: Kandinsky musiał wrócić do Rosji, a Franz Marc zaciągnął się do wojska.

Kandinsky oraz Katarzyny Kobro i Wojciech Fangora

Druga wystawa „Kosmos Kandinsky“ w Muzeum Barberini w Poczdamie ilustruje, jak wczesna abstrakcja geometryczna inspirowała wielu późniejszych twórców. Kuratorka Sterre Barentsen zestawiła dzieła z I i II połowy XX wieku, inspirowane dziełem Kandinsky‘ego. Prezentowani artyści zerwali tak jak on z tradycyjnym przedstawianiem otaczającej ich rzeczywistości, poszukując w zamian nowego języka wizualnego, nawiązując często do odkryć naukowych, odkrywając temat wszechświata, ciał niebieskich, materii.

– Nasza wystawa wyraźnie pokazuje, jak odważny i radykalnie nowoczesny był zawsze nurt abstrakcji gemetrycznej – mówi dyrektorka Muzeum Barberini w Poczdamie, Ortrud Westheider. Od rosyjskiego suprematyzmu, przez niemiecki Bauhaus, francuski krąg Abstraction-Création, brytyjskich konstruktywistów do Hard Edge i Op Artu – fascynacja postępem nauki i techniki była immanentną częścią tego nurtu