Ostatnia spowiedź hrabiego

5 czerwca 2012 mija setna rocznica urodzin  Wojciecha Dzieduszyckiego, dziennikarza, krytyka muzycznego i teatralnego, konferansjera, piosenkarza, autora tekstów piosenek (zm. w 2008).  W 2006 r. Dzieduszycki przyznał się do współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa w latach 1949-1972.

Tekst z archiwum "Rzeczpospolitej"

z 2006 roku

Co skłoniło Dzieduszyckiego do dramatycznego wyznania? Prawdopodobnie opracowana w IPN publikacja, która odzierała go z legendy sympatycznego Kresowiaka, kontestującego PRL-owskie porządki. Według historyków Dzieduszycki był długotrwałym i wyjątkowo skutecznym współpracownikiem UB i SB. - Zachowało się około 400 pisanych ręcznie raportów Dzieduszyckiego dla bezpieki z lat 1949 - 1971 - mówił w 2006 roku prof. Włodzimierz Suleja, dyrektor wrocławskiego oddziału IPN.

Z przeszłością Dzieduszycki próbował się rozliczyć w liście skierowanym do władz i mieszkańców Wrocławia - był honorowym obywatelem tego miasta. List odczytano podczas utajnionej sesji rady miasta. "Wyparłem te fakty z pamięci na tyle skutecznie, że dzisiaj nie wiem, kogo mogłem tym skrzywdzić, kogo powinienem prosić o wybaczenie" - napisał hrabia. Radni byli zszokowani.

W raportach Wojciech Dzieduszycki opisał kilkaset osób. - Sątam szczegółowe informacje o życiu prywatnym, często o charakterze intymnym, które mogły być wykorzystywane przez SB do szantażu - mówił dr Krzysztof Kaczmarski z IPN w Rzeszowie, współautor publikacji o Dzieduszyckim.

Donosy na setki osób

W latach 60. Wojciech Dzieduszycki był traktowany jako tzw. źródło manewrowe - wykonywał zadania I i III Departamentu MSW w kraju i za granicą. W raportach z Anglii znajdują się donosy na temat wybitnych postaci polskiej emigracji politycznej: generała Władysława Maczka, Renaty Bogdańskiej-Anders (żony gen. Władysława Andersa), Jana Nowaka-Jeziorańskiego.- Generała Maczka, zgodnie z otrzymanym poleceniem, próbował namówić do powrotu do Polski - mówi dr Kaczmarski.

Zachowały się informacje o dwukrotnej, nieudanej próbie zerwania współpracy przez Dzieduszyckiego. Obie miały miejsce w drugiej połowie lat 50.

W dokumentach jest tylko jedno pokwitowanie za wynagrodzenie od SB - opiewa na 500 zł pobrane w 1965 r. - Dla Dzieduszyckiego gratyfikacją były wysoka pozycja zawodowa, łatwość realizowania planów zawodowych i wyjazdy za granicę - tłumaczył dr Kaczmarski.

Wyjątkowa postać

Dzieduszycki to dla polskiej kultury postać wyjątkowa. Urodził się w 1912 r. w Jezupolu koło Stanisławowa, na terenie dzisiejszej Ukrainy.

Od najmłodszych lat ciągnęło go do opery i teatru. W 1934 r. zadebiutował jako tenor w operze w Stanisławowie. W czasie wojny aresztowany przez gestapo za działalność w konspiracji. Więzień obozu koncentracyjnego Gross Rosen, gdzie został skazany na karę śmierci. Uniknął wykonania wyroku, ponieważ komendant obozu rozpoznał w nim śpiewaka operowego.