Elektroniczny protokół obok tradycyjnego

Zapis zeznań czy wyjaśnień bywa zniekształcany. A każde powtórzenie w praktyce może grozić niepełnym odzwierciedleniem wypowiedzi. Przez to [b]zdania spisywane w protokole często nie przekazują tego, co dokładnie zostało powiedziane na rozprawie[/b].

Przekonać się o tym mógł każdy, kto choć raz uczestniczył w procesie sądowym. Sędzia często przerywa czy skraca wypowiedzi, żeby je zapisać. To prowadzić może do nieporozumień.

[srodtytul]Bardziej wiarygodnie[/srodtytul]

Tymczasem ważne jest jak najbardziej wierne utrwalenie czynności procesowej. Usprawnić to ma elektroniczny protokół zapisujący obraz audio lub audio-wideo. Technologie cyfrowe rejestrujące dźwięk lub dźwięk i obraz pozwalają bowiem na utrwalenie własnych sformułowań uczestników postępowania, niewystylizowanych przez inną osobę.

Orzekał o tym [b]SN w wyroku z 21 lutego 1980 r. (II KR 8/80)[/b]. Zapis audio lub audio-wideo pozwala na gruntowną ocenę spontanicznych wypowiedzi. Umożliwia również pełne utrwalanie poszczególnych czynności, tak jak one w rzeczywistości wyglądały. Tak też uznał [b]SN w wyroku z 15 października 1974 r. (IV KR 228/74)[/b].

[b]Wiarygodny protokół jest niezbędny do oceny prawidłowości przeprowadzonego postępowania[/b]. Dotyczy to zwłaszcza postępowania odwoławczego lub wywołanego wskutek wniesienia skargi o wznowienie postępowania. Z tego względu choćby częściowe zastąpienie tradycyjnej postaci utrwalania poszczególnych czynności procesowych przy wykorzystaniu nowoczesnych rozwiązań technologicznych stało się niezbędne. Tak też uzasadnione zostało wprowadzenie nowelizacji.

[srodtytul]Dwie formy[/srodtytul]

Zmienia ona brzmienie art. 157 § 1 i § 1[sup]1[/sup] kodeksu postępowania cywilnego. Przepis ten umożliwia jednoczesne funkcjonowanie tradycyjnego protokołu sporządzanego przez protokolanta pod kierunkiem przewodniczącego oraz protokołu elektronicznego. Przy czym regułą ma być protokołowanie technikami audio lub audio-wideo.

Natomiast protokół pisemny będzie sporządzany tylko wtedy, gdy ze względów technicznych sporządzenie protokołu elektronicznego nie będzie możliwe. Wtedy zeznanie świadka, po zapisaniu do takiego protokołu będzie mu odczytane i stosownie do okoliczności na podstawie jego uwag uzupełnione i sprostowane.

Korzystanie z e-protokołu będzie się odbywać stopniowo. Powodem są głównie koszty zakupu sprzętu niezbędnego do jego sporządzania. Zgodnie z uzasadnieniem projektu nowelizacji ocenia się, że wdrożenie rozwiązań technologicznych umożliwiających pełne i obowiązkowe korzystanie z protokołu elektronicznego przez wszystkie sądy wymaga poniesienia wydatków z budżetu państwa w wysokości około 250 mln zł.

W pierwszym roku po wejściu w życie ustawy, czyli w 2010 r., wydatki wynieść mają 40 mln zł, a w ciągu kolejnych dwóch lat – 210 mln zł. [b]Planowane jest wdrażanie protokołu elektronicznego jednocześnie na całych obszarach poszczególnych apelacji[/b].

W 2010 r. poniesione byłyby wydatki związane z wdrożeniem projektu w dwóch apelacjach, w 2011 r. w czterech kolejnych, a w 2012 r. w pięciu następnych.

[srodtytul]Co zapisać[/srodtytul]

Protokół sporządzony pisemnie będzie zawierał oznaczenie sądu, miejsca i daty posiedzenia, nazwiska sędziów, protokolanta, prokuratora, stron, interwenientów, jak również obecnych na posiedzeniu przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz oznaczenie sprawy i wzmianki co do jawności.

Ponadto protokół sporządzony pisemnie powinien zawierać wymienienie zarządzeń i orzeczeń wydanych na posiedzeniu oraz stwierdzenie, czy zostały ogłoszone, a także czynności stron wpływające na rozstrzygnięcie sądu (ugoda, zrzeczenie się roszczenia, uznanie powództwa, cofnięcie, zmiana, rozszerzenie lub ograniczenie żądania pozwu) oraz inne czynności stron, które według szczególnych przepisów ustawy powinny być wciągnięte, wpisane, przyjęte, złożone, zgłoszone lub wniesione do protokołu.

Jeżeli sporządzenie odrębnej sentencji orzeczenia nie będzie wymagane, wystarczy zamieszczenie w protokole treści samego rozstrzygnięcia.

Jeżeli przebieg posiedzenia nie będzie utrwalany za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, wówczas protokół sporządzony pisemnie powinien też zawierać wnioski oraz twierdzenia stron, a także wyniki postępowania dowodowego oraz inne okoliczności istotne dla przebiegu posiedzenia. Przy czym zamiast podania wniosków i twierdzeń można się w protokole powołać na pisma przygotowawcze.

[b]Protokół elektroniczny protokolant będzie podpisywał podpisem elektronicznym [/b]gwarantującym identyfikację osoby protokolanta oraz rozpoznawalność jakiejkolwiek późniejszej zmiany protokołu. Protokół sporządzony pisemnie podpisują przewodniczący i protokolant.

[srodtytul]Dostępność akt[/srodtytul]

Akta sprawy będą dostępne dla uczestników postępowania oraz za zezwoleniem przewodniczącego dla każdego, kto potrzebę przejrzenia usprawiedliwi w sposób dostateczny. Tak wynika z aktualnego brzmienia art. 525 kodeksu postępowania cywilnego.

Na tych samych zasadach dopuszczalne będzie sporządzanie i otrzymywanie odpisów i wyciągów z akt sprawy oraz otrzymywanie zapisu dźwięku z akt sprawy.

[srodtytul]Nie tak szybko[/srodtytul]

Do wprowadzenia w życie zmian potrzebne jest nie tylko odpowiednie wyposażenie sal sądowych, ale także wydanie odpowiednich przepisów wykonawczych. Minister sprawiedliwości określi w drodze rozporządzenia rodzaje urządzeń i środków technicznych służących do utrwalania dźwięku albo obrazu i dźwięku, sposób sporządzania zapisów dźwięku albo obrazu i dźwięku oraz sposób identyfikacji osób je sporządzających, jak również sposób udostępniania oraz przechowywania takich zapisów.

Przepisy te mają uwzględniać konieczność właściwego zabezpieczenia zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku przed ich utratą, zniekształceniem, nieuprawnionym dostępem, usunięciem lub inną nieuprawnioną zmianą.

Dotyczy to także rozpoznawalności dokonania uprawnionej zmiany lub usunięcia i identyfikacji osoby dokonującej tych czynności. Mają także mieć na uwadze minimalne wymagania dla systemów teleinformatycznych używanych do realizacji zadań publicznych.

Rozporządzenie uwzględnić ma też konieczność zmiany formatu zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku lub przeniesienia na inny informatyczny nośnik danych w celu ponownego odtworzenia zapisu oraz konieczność zapewnienia możliwości zapoznania się z zapisem dźwięku albo obrazu i dźwięku oraz uzyskania z akt sprawy zapisu dźwięku.

[ramka][b]Dopuszczalność transkrypcji[/b]

Jeżeli będzie to niezbędne dla zapewnienia prawidłowego orzekania w sprawie, prezes sądu na wniosek przewodniczącego będzie mógł zarządzić sporządzenie transkrypcji odpowiedniej części protokołu sporządzonego za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk.

Transkrypcja taka stanowi załącznik do protokołu.[/ramka]

[ramka][b]Ważne[/b]

Zapis dźwięku albo obrazu i dźwięku nie będzie podlegał sprostowaniu.[/ramka]

[i]Podstawa prawna: