Odprawa wypłacana w związku z odejściem pracownika na emeryturę lub rentę inwalidzką jest świadczeniem powszechnym. Prawo do takiej odprawy przysługuje, zatem albo na podstawie przepisów ogólnych, powszechnie obowiązujących (art. 921 Kodeksu pracy) albo na podstawie przepisów szczególnych (np. ustaw regulujących odrębnie, poza Kodeksem pracy, stosunki zatrudnienia poszczególnych kategorii pracowników, czyli tzw. pragmatyk), albo na podstawie postanowień zawartych w tzw. autonomicznych źródłach prawa pracy (np. w układach zbiorowych pracy).
Minimalny standard uprawnień płacowych pracownika z tytułu rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę ustala art. 921 § 1 Kodeksu pracy. Przewidziana w tym przepisie odprawa emerytalna lub rentowa jest świadczeniem ustawowo gwarantowanym, a jej wysokość odpowiada jednomiesięcznemu wynagrodzeniu za pracę pracownika i jest niezależna od posiadanego przez uprawnionego stażu zatrudnienia.
Odprawa w służbie cywilnej
Uprawnienia do odprawy emerytalno-rentowej członków korpusu służby cywilnej wynikają z art. 94 ustawy o służbie cywilnej (dalej usc). Zgodnie z tym przepisem członkowi korpusu służby cywilnej, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, a jeżeli członek korpusu służby cywilnej przepracował, co najmniej 20 lat w służbie cywilnej, jednorazowa odprawa przysługuje w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia.
Warunki nabycia prawa do tego typu odprawy w poszczególnych regulacjach mogą się, zatem różnić. I mimo, że w większości z nich podkreślany jest jej jednorazowy charakter, co do zasady wypłata odprawy na podstawie jednej z tych regulacji nie wpływa na uprawienia wynikające z innej. Przy czym jak należy rozumieć jednorazowy charakter odprawy wypłacanej członkom korpusu służby cywilnej najpełniej wyjaśnia orzecznictwo Sądu Najwyższego.
W korpusie tylko raz
W wyroku z 6 lipca 2011 r. (II PK 51/11, OSNAPiUS 2012/17-18/219) Sąd Najwyższy uznał, iż skoro ustawodawca zastrzegł, że odprawa emerytalna ma charakter jednorazowy (podobnie jak w art. 921 kp), to należy przyjąć, że miał na uwadze tylko jedną odprawę emerytalną dla członka korpusu służby cywilnej, nawet, gdy był zatrudniony przed nabyciem uprawnień emerytalnych równoległe w dwóch urzędach. A zatem członek korpusu sc zatrudniony jednocześnie w dwóch urzędach odchodząc z obu na emeryturę odprawę otrzyma tylko w jednym z nich.