Kraje Unii chcą większych pieniędzy na pożyczki

Rz: Komisja Europejska jasno wskazuje, że po 2013 roku znacznie więcej pieniędzy z unijnej polityki spójności powinno trafić na pożyczki i poręczenia. Skąd ten kierunek?

Kluczowym celem tzw. wieloletnich ram finansowych „Budżet dla Europy 2020" jest wygenerowanie dodatkowych inwestycji w trakcie realizacji polityki europejskiej poprzez zwiększone użycie innowacyjnych instrumentów finansowych. Propozycja Komisji Europejskiej dotycząca finansowania polityki spójności po 2013 r. zawiera mocne odniesienie do pomocy zwrotnej. Chodzi o rozszerzenie zakresu jej stosowania i traktowanie jako wsparcia we wszystkich obszarach wskazanych we Wspólnych Ramach Strategicznych przy zapewnieniu jasnych zasad jej wykorzystania. Przy czym nie chodzi jedynie o pożyczki i poręczenia, ale także inwestycje kapitałowe i inne formy podziału ryzyka z inwestorami przy projektach przyczyniających się do realizacji polityki spójności.

Czy to podejście nie jest związane z kryzysem finansowym i wszechobecnymi oszczędnościami?

Wzrost znaczenia instrumentów finansowych jest spowodowany faktem, że pozwalają one spożytkować pieniądze unijne bardziej efektywnie poprzez zastosowanie metod komercyjnych i stymulację uczestnictwa tak publicznych, jak i prywatnych inwestorów. W przeciwieństwie do dotacji instrumenty finansowe pozwalają na użycie tych samych pieniędzy wielokrotnie, co jest pożądane przy obecnym klimacie ekonomicznym w Europie. Dlatego nie tylko Komisja, ale i kraje członkowskie Unii są bardziej zainteresowane pomocą zwrotną.

Łatwiej jest przekonać kraje-płatników netto do wspólnej kasy UE do wyłożenia pieniędzy na pożyczki niż dotacje?

Unijna pomoc zwrotna pozwala spożytkować pieniądze ze wspólnego budżetu bardziej efektywnie niż w formie dotacji

Państwa będące płatnikami netto do budżetu Unii są zainteresowane efektywnym wykorzystaniem środków europejskich. Wzrost roli instrumentów finansowych jest też mocno wspierany przez kraje odbiorców netto. Przekładając to na poziom regionów jedno euro z budżetu UE wydane na pomoc zwrotną ma większy wpływ niż to samo euro przekazane jako dotacja.

KE daje do zrozumienia, że na pomoc zwrotną powinno pójść 15 proc. pieniędzy, które każdy z krajów Unii dostanie z polityki regionalnej po 2013?

Nie nakładamy żadnych limitów. Decyzja należy do zarządzających pieniędzmi unijnymi w danym kraju i ostateczny udział procentowy będzie zależał od strategii zawartych w programach operacyjnych. Szacunki dotyczące udziału środków zwrotnych w ogólnej puli pieniędzy wynikają z trendu obserwowanego w ostatnich latach. Zwiększone zainteresowanie pomocą zwrotną widać już teraz. Obecnie 25 państw Unii korzysta z tej formy wsparcia. Pod koniec 2011 r. ok. 5 proc. pieniędzy z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego było zaangażowane w różne typy instrumentów finansowych. Zważywszy że w okresie 2014–2020 zaoferujemy większą elastyczność i szerszy zakres dziedzin, w których będzie można skorzystać z instrumentów finansowych w ramach funduszy strukturalnych, poziom 15 proc. wydaje się realny.

W Polsce Ministerstwo Rozwoju Regionalnego celuje w poziom 10 proc. To was zadowoli?

Polsce też nie narzucamy limitu. Promujemy pomoc zwrotną tam, gdzie projekty są wiarygodne finansowo i gdzie występuje potrzeba użycia środków publicznych w związku z niedostatkami rynku. Obecnie Polska jest jednym z głównych użytkowników instrumentów finansowych. Oczekujemy, że dzięki już zdobytemu doświadczeniu pozostanie ważnym użytkownikiem pomocy zwrotnej i pomnoży jej efekty.

Na pomoc zwrotną chcecie skierować nie tylko więcej pieniędzy, ale też znieść ograniczenia jej stosowania tylko w określonych sektorach. Pożyczkę będzie można uzyskać na każdy cel?

Chcemy znieść ograniczenia sektorowe. W teorii, po 2013 roku, każdy wykonalny projekt może otrzymać pomoc w formie zwrotnej. Jednak poprzez instrumenty finansowe wprowadzamy zasoby publiczne na rynek komercyjny. Dlatego ustanowienie każdego z instrumentów musi być poprzedzone oceną ex ante. Szacunki te powinny wskazać niedociągnięcia rynkowe i zapotrzebowanie inwestycyjne rynku na pomoc publiczną.

W okresie 2007–2013 przepisy unijne dotyczące pomocy zwrotnej były niedopracowane i opóźnione?

Regulacje na lata 2007–2013 nie przewidywały zwiększonego użycia instrumentów finansowych i wskazywały jedynie podstawowe zasady ich funkcjonowania. Jesteśmy świadomi, że ich zwiększone użycie wymaga jaśniejszych zasad. Nasza propozycja na lata 2014–2020 uwzględnia doświadczenia z obecnego okresu i zapewnia wyczerpujące ramy prawne, które będą następnie uzupełnione rozporządzeniami wykonawczymi.

Jak wygląda wykorzystanie pomocy zwrotnej w Polsce na tle innych krajów UE?

Polska jest jednym z największych użytkowników instrumentów finansowych. Mówimy o ponad stu ich rodzajach. Zapewniają one pomoc dla firm i samorządów na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym.

Jakie są pani zdaniem najważniejsze atuty finansowania zwrotnego?

Najbardziej oczywistym jest zwrotny (obrotowy) charakter pomocy, który umożliwia zarządzającym tymi pieniędzmi ich wielokrotne użycie. Inna korzyść to efekt dźwigni objawiający się zaangażowaniem innych środków publicznych i prywatnych. Mówimy o instrumentach, które mogą być zastosowane jedynie do inwestycji naprawdę finansowo wykonalnych. To naturalnie promuje projekty dobrej jakości. Mamy do czynienia z przeglądem i wyborem przedsięwzięć naprawdę dojrzałych i stabilnych. Dużą korzyścią dla odbiorców pomocy zwrotnej w przeciwieństwie do dotacji, przy których mamy do czynienia ze zwrotem kosztów po zakończeniu inwestycji jest też możliwość prefinansowania wspieranych projektów.

Poszerzanie zakresu i puli na pomoc zwrotną to trwały trend?

Wierzę, że jest to trwała tendencja. Zasoby publiczne są coraz bardziej ograniczone i konieczne jest zapewnienie większej efektywności ich wykorzystania w celu osiągnięcia celów polityki publicznej w dłuższej perspektywie. Korzyści z korzystania z instrumentów finansowych dla zarządzających pieniędzmi unijnymi, regionów i ostatecznych odbiorców są oczywiste. Wzmożone zainteresowanie inżynierią finansową nie jest jedynie rezultatem promocji ze strony KE, ale naturalnym wyborem sytuacji typu win-win.