Katastrofalny rok dla finansów publicznych

Znacznie ostrzejsze od oczekiwań spowolnienie gospodarcze pod koniec 2012 i w I połowie 2013 r. kosztowało nas wszystkich ponad 50 mld zł – wynika z analizy „Rz".

Skąd ta kwota? W czerwcu 2012 r. rząd zakładał, że po świetnym 2011 r. (gdy PKB wzrósł o 4,5 proc.) gospodarkę czeka trudniejszy 2012 r. (czyli wzrost PKB o 2,5 proc.), ale już w 2013 r. tempo rozwoju miało przyspieszyć do 2,9 proc.

Rzeczywistość ostro zweryfikowała te oczekiwania. Spowolnienie było dłuższe i znacznie głębsze. Już w 2012 r. gospodarka urosła o raptem 1,9 proc., a w 2013 r. o 1,3–1,5 proc. W efekcie wartość naszej gospodarki, czyli PKB na koniec 2013 r., może wynieść ok. 1,642 bln zł, wobec zakładanych przez rząd prawie 1,694 bln zł. Różnica wynosi więc ponad 50 mld zł.

Wyższy dług

Taka wyrwa w gospodarce oczywiście odbiła się negatywnie na kasie państwa.

– Dla finansów publicznych 2013 r. był katastrofalny – mówi Ryszard Petru, przewodniczący Towarzystwa Ekonomistów Polskich. – Ale w dużej części rząd sam sobie jest winny. Rozwój sytuacji w 2013 r. był do przewidzenia. Tymczasem rząd oparł całą swoją politykę finansową na błędnych założeniach makroekonomicznych i przez długi czas udawał, że nie widzi, co się dzieje. Dopiero w połowie 2013 r. zareagował zniesieniem I progu ostrożnościowego (50 proc. długu wobec PKB) oraz nowelizacją budżetu. Ale mleko się już rozlało. Gdyby Ministerstwo Finansów wcześniej przygotowało finanse państwa na tak ostre hamowanie, straty mogłyby być mniejsze – uważa Petru.

Jakie to straty? – Można szacować, że wpływy z podatków w sektorze finansów publicznych były o ok. 26 mld zł mniejsze w porównaniu z optymistycznymi założeniami rządu – wylicza Stanisław Gomułka, główny ekonomista BCC. A dochody ogółem (także składki na FUS i inne) o ok. 35–39 mld zł mniejsze w ciągu dwóch lat.

– Około 1/3 tych ubytków w budżecie rząd pokrył zmniejszeniem wydatków, m.in. na inwestycje, co zaszkodziło gospodarce jeszcze bardziej, a 2/3 zwiększeniem deficytu – dodaje Gomułka.

Jeśli do tego dodamy różne kreatywne rozwiązania, deficyt całego sektora finansów publicznych w 2012 r. wyniósł 3,9 proc. PKB zamiast planowanych 2,9 proc., w 2013 r. wyniesie ok. 4,3–4,8 proc. PKB zamiast 2,2 proc. Wzrosło także zadłużenie państwa. W tym roku może sięgnąć 58 proc. PKB (według statystyk unijnych) wobec 52,8 proc. planu.

Straciliśmy wszyscy

Co ciekawe, rząd postanowił, że takie gwałtowne pogorszenie stanu finansów publicznych ma być dla społeczeństwa praktycznie nieodczuwalne. Nie podniesiono więc podatków, nie ograniczono wydatków np. na świadczenia społeczne czy emerytury. To dobra taktyka?

– Z jednej strony dobra, bo akurat w czasie spowolnienia wydatki państwa, np. na zasiłki dla bezrobotnych, stabilizują gospodarkę. Ale niedobrze, że rząd „poszedł" w większy dług, zamiast podjąć prawdziwą naprawę finansów państwa – uważa Aleksander Łaszek, ekonomista Fundacji FOR. – Nie mieliśmy wyższych podatków, ale mamy pseudoreformę w OFE, która tylko przesuwa dług państwa w czasie, za który i tak zapłacimy – dodaje Petru.

Ostre hamowanie gospodarki i tak jednak mocno dotknęło Polaków. Przede wszystkim wiele osób straciło pracę. Stopa bezrobocia mogła na koniec 2013 r. sięgać 13,6 proc., choć resort finansów szacował (w czerwcu 2012 r.) ją na ok. 12,4 proc. Różnica to prawie 200 tys. osób więcej bez pracy.