Polski artystyczny plakat filmowy nie ma dziś szans

Film Jerzego Hoffmana promują dwa rodzaje plakatów. Z jednej strony – świetne grafiki Andrzeja Pągowskiego, z drugiej – kiczowate postery z fotografiami aktorów w patetycznych pozach na tle wybuchów.

Jesteś użytkownikiem Facebooka? Zagłosuj na najlepszy plakat. Wystarczy kliknąć w ikonkę "Poleć"

Pierwsza z prac Pągowskiego przedstawia lancę ułańską rozbijającą czerwoną gwiazdę. Dwie pozostałe to portrety bohaterów – przypominają afisze nawołujące do walki z bolszewikami z 1920 r. Sytuacja, w której artystyczne plakaty promują polską superprodukcję, jest wyjątkowa: od 20 lat graficy mogą reklamować głównie filmy niszowe.

Duet Joanna Górska i Jerzy Skakun tworzy plakaty do nowości światowego kina (m.in. "Sezon na kaczki", "Małe sekrety") oraz do filmów z cyklu "Klasyka kina" (m.in. "Casablanca" i "Przeminęło z wiatrem"). Pracują dla małych dystrybutorów – Manany i Vivarto. Ich minimalistyczny styl cechują proste rysunki i liczne symbole.

Justyna Czerniakowska – na co dzień asystentka prof. Lecha Majewskiego na warszawskiej ASP – jest m.in. autorką plakatów do "Enen" Feliksa Falka, "Operacji Dunaj" Jacka Głomba i "Generała Nila" Ryszarda Bugajskiego. Na tym ostatnim przekreśliła twarz Olgierda Łukaszewicza pasem czerwonej farby. Pokazała, że można niesztampowo użyć fotografii aktora w plakacie. Czerniakowska jest także autorką artystycznego plakatu do "1920. Bitwy Warszawskiej", który nie został wykorzystany w szerokiej  promocji filmu.

Maria Strzelecka zaczęła karierę plakacistki od "Chaosu" i "Wojny polsko-ruskiej", nakręconych przez męża Xawerego Żuławskiego. Na jednym z posterów do "Wojny..." z głowy Doroty Masłowskiej – niczym z matrioszki – wychodzi Silny, grany przez Borysa Szyca, a za nim inne postacie. Przy "Wszystko co kocham" z 2009 r. świetnie oddała punkowy klimat filmu o miłości w PRL – są na nim skrzyżowane gitary na tle orła bez korony, a wszystko spaja kwiatowa ramka.

Inni artyści pracują dla filmu okazjonalnie. Obraz Tomasza Olbińskiego w 2010 r. posłużył jako plakat do "Matki Teresy od kotów", a rysunek warszawskiej projektantki Olki Osadzińskiej – do "Sali samobójców". Bohaterowie filmu byli na nim opleceni białym kablem od iPoda.

Strategia handlowa

Kryzys polskiego plakatu artystycznego zaczął się pod koniec lat 80. Wraz z komercjalizacją na rynku pojawiło się wielu dystrybutorów kopiujących zachodnie wzorce reklamowe.

Doświadczony twórca, prof. Lech Majewski przestał projektować dla kina: – Wyjątkowo dałem się namówić Juliuszowi Machulskiemu przy "Vincim" w 2004 r. – mówi. – Długo walczył z dystrybutorami o mój pomysł, ale ostatecznie plakatu i tak nie wykorzystano.

Przedstawiciele dużych dystrybutorów tłumaczą to strategią handlową – potrzebą używania uproszczonego kodu wizualnego. I tak białe tło plakatu oznacza komedię, czarne – horror, czerwone – kino akcji. Podobnie wypowiada się Jakub Duszyński, dyrektor artystyczny Gutek Film: – Wydaje mi się, że filmy komercyjne przeznaczone do multipleksów trudno reklamować rysunkiem artystycznym, kojarzącym się często młodemu widzowi z czymś anachronicznym. Dlatego współpracę z plastykami podejmujemy przy skromnych, artystycznych produkcjach.

– Nie zgadzam się z opinią, że plakat wysublimowany graficznie sugeruje widzowi reklamę sztuki teatralnej lub koncertu – mówi "Rz" Juliusz Machulski.