Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Wynika to z art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 963; dalej: ustawa o sus). Przy czym w jej art. 8 ust. 6 pkt 1 wskazano, że za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się tego, kto prowadzi taką działalność na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Natomiast w myśl art. 13 pkt 4 ustawy o sus prowadzący pozarolniczą działalność ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu obowiązkowo podlegają od dnia rozpoczęcia jej wykonywania do dnia jej zaprzestania z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie biznesu zawieszono na mocy przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.
Kiedy funkcjonowanie
Dla istnienia obowiązkowych ubezpieczeń społecznych przedsiębiorcy decydujące znaczenie ma wykonywanie przez niego działalności gospodarczej. W praktyce wiele sporów wywołuje ustalenie okresu jej prowadzenia, a przez to okresu podlegania ubezpieczeniom.
Wykonywanie działalności to rzeczywista aktywność zarobkowa, realizowana w sposób zorganizowany i ciągły. Jej start polega na podjęciu w celu zarobkowym działań określonych we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej. Zgłoszenie i wpis stanowi tylko podstawę rozpoczęcia działalności w rozumieniu jej legalizacji i nie jest to zdarzenie ani czynność utożsamiana z jej podjęciem.
Orzecznictwo sądowe wyraźnie uznaje, że przez wykonywanie działalności gospodarczej według art. 13 pkt 4 ustawy o sus należy rozumieć rzeczywistą działalność zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. Natomiast wpis w ewidencji działalności (zarejestrowanie) ma charakter tylko deklaratoryjny. Oznacza to, że istnienie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej nie przesądza o faktycznym jej wykonywaniu. Prowadzi natomiast do domniemania prawnego, że osoba wpisana do ewidencji jest traktowana jako prowadząca działalność. Tak też wskazał Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 17 lutego 2016 r. (III AUa 1006/15). Stwierdził, że obowiązkowi ubezpieczeń społecznych podlega osoba faktycznie prowadząca działalność gospodarczą (a więc ją wykonująca), a nie osoba jedynie figurująca w ewidencji na podstawie uzyskanego wpisu, która jej nie prowadzi. Tym samym okres między uzyskaniem wpisu a jego wykreśleniem nie musi odpowiadać okresowi faktycznego wykonywania biznesu.
Zatem osoba, która jest wpisana w ewidencji działalności, a nie zgłosiła zawiadomienia o zaprzestaniu jej prowadzenia, co do zasady będzie traktowana jako prowadząca biznes. Określanie przez samego przedsiębiorcę daty rozpoczęcia działalności wpisywanej do ewidencji powoduje istnienie domniemania faktycznego, że z tą datą działalność została podjęta i była prowadzona aż do czasu jej wykreślenia z ewidencji. Domniemanie faktyczne ma jednak znaczenie dowodowe i może być obalone. ZUS może więc wykazać w postępowaniu, że mimo tego wpisu faktycznie działalności nie prowadzono. Mogą na to wskazywać zwłaszcza informacje z urzędu skarbowego o braku opłacania podatków związanych z rzekomą działalnością.
