Zgodnie z art. 141 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) na postanowienia wydane w toku postępowania zażalenie przysługuje tylko wtedy, gdy kodeks tak stanowi. Zażalenie można wnieść np. na postanowienie: o odmowie przywrócenia terminu (art. 59 § 1 k.p.a.), w sprawie zawieszenia postępowania (art. 101 § 3 k.p.a.) czy w sprawie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności (art. 108 § 2 k.p.a.). Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia stronie (albo innemu adresatowi – np. osobie wezwanej w charakterze świadka i ukaranej grzywną za niestawiennictwo), a gdy postanowienie zostało ogłoszone ustnie - od dnia jego ogłoszenia (art. 141 § 2 k.p.a.). Postanowienie, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji (art. 142 k.p.a.).
Przykład:
Załóżmy, że - po wniesieniu odwołania przez stronę – organ II instancji z awiesił postępowanie. Zgodnie z art. 101 § 3 k.p.a. na postanowienie w sprawie zawieszenia postępowania albo odmowy podjęcia zawieszonego postępowania służy stronie zażalenie. W postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 2 czerwca 1992 r. (SA/Lu 235/92, LEX nr 10814) zwrócono uwagę, że postanowienie o zawieszeniu postępowania odwoławczego powinno być traktowane jako wydane przez organ I instancji, w związku z czym przysługuje na nie zażalenie do organu wyższego stopnia (por. art. 15 i art. 17 k.p.a.). Organ zażaleniowy może orzekać tylko w zakresie przedmiotu objętego zaskarżonym postanowieniem. Nie może natomiast orzekać w sprawie, która jest przedmiotem postępowania (por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 22 maja 2019 r., II SA/Wr 130/19, LEX nr 2703724).
W art. 143 k.p.a. przyjęto, że wniesienie zażalenia nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania postanowienia. Organ, który wydał postanowienie, może jednak wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione. W wyroku WSA w Rzeszowie z 8 stycznia 2009 r. (II SA/Rz 559/08, LEX nr 475219) zwrócono uwagę, że przepis ten dotyczy postanowień, które podlegają wykonaniu – tego waloru nie ma np. postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia. Wstrzymanie wykonania postanowienia może nastąpić z urzędu bądź na wniosek adresata postanowienia. Następuje to w drodze postanowienia, na które nie służy zażalenie. Postanowienie to nie wymaga uzasadnienia (por. art. 124 § 2 k.p.a.).
Odpowiednie stosowanie przepisów
W myśl art. 144 k.p.a. w sprawach nieuregulowanych w art. 141-143 k.p.a. do zażaleń mają odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące odwołań. Odesłanie do „odpowiedniego" stosowania oznacza, że przy ocenie zastosowania przepisów dotyczących odwołania niezbędne jest uwzględnienie cech zażalenia i postępowania zażaleniowego (por. np. wyrok WSA w Poznaniu z 3 lipca 2019 r., IV SA/Po 327/19, LEX nr 2695365). Tak jak ma to miejsce w przypadku odwołania, zażalenie służy tylko do jednej instancji, a organem właściwym do rozpatrzenia zażalenia jest organ wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ zażaleniowy (por. art. 127 § 1-2 k.p.a.). Zasadą jest, że zażalenie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli wynika z niego, że adresat postanowienia nie jest zadowolony z jego treści (por. art. 128 k.p.a). Zażalenie wnosi się do właściwego organu za pośrednictwem organu, który je wydał (por. art. 129 § 1 k.p.a.). W przypadku postanowień, na które zgodnie z k.p.a. przysługuje zażalenie, a które zostały wydane w I instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze, adresat postanowienia może złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie kwestii objętej tym postanowieniem (por. art. 127 § 3 k.p.a.). O wniesieniu zażalenia organ, który wydał zaskarżone postanowienie, zawiadamia pozostałe strony (por. art. 131 k.p.a.).
Autokontrola i rozstrzygnięcie organu zażaleniowego
Organ, który wydał postanowienie, może - po wniesieniu zażalenia na to postanowienie - skorzystać z uprawnienia przewidzianego w art. 132 k.p.a. i wydać nowe postanowienie, w którym uchyli lub zmieni zaskarżone postanowienie. Jest to dopuszczalne, gdy zażalenie wniosły wszystkie strony, a organ, który wydał postanowienie, uzna, że to zażalenie zasługuje w całości na uwzględnienie. Dotyczy to także przypadku, gdy zażalenie wniosła jedna ze stron, a pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę postanowienia zgodnie z żądaniem zażalenia. Obowiązkiem organu, który wydał zaskarżone postanowienie oraz nie skorzystał z możliwości jego uchylenia lub zmiany w trybie autokontroli, jest przesłanie zażalenia wraz z aktami sprawy organowi zażaleniowemu – w terminie 7 dni od dnia otrzymania zażalenia (por. art. 133 k.p.a.). Organ II instancji ocenia dopuszczalność zażalenia i zachowanie terminu do jego wniesienia (por. art. 134 k.p.a.).
W wyroku WSA w Warszawie z 3 kwietnia 2008 r. (V SA/Wa 367/08, LEX nr 516025) podkreślono, że organ wydający postanowienie na skutek prawidłowo złożonego zażalenia stosuje rozstrzygnięcia przewidziane w art. 138 k.p.a. Zgodnie z wyrokiem NSA w Warszawie z 26 marca 1998 r. (II SA 137/98, LEX nr 41754) organ właściwy do rozpatrzenia zażalenia wydaje postanowienie, w którym utrzymuje w mocy zaskarżone postanowienie wydane przez organ I instancji, albo uchyla to postanowienie w całości lub w części i w tym zakresie orzeka co do istoty kwestii będącej przedmiotem postanowienia, bądź uchyla postanowienie w całości lub w części bez orzekania na nowo, co do istoty tej kwestii. Organ właściwy do rozpatrzenia zażalenia może także uchylić zaskarżone postanowienie w całości i przekazać kwestię będącą przedmiotem postanowienia do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji, gdy rozstrzygnięcie tej kwestii wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części, ale takie kasacyjne załatwienie kwestii będącej przedmiotem zaskarżonego postanowienia ma wyjątkowy charakter.
Przykład:
Załóżmy, że adresat postanowienia wniósł na nie zażalenie. W takim przypadku korzysta on z ochrony przewidzianej w art. 139 k.p.a., co oznacza, że organ zażaleniowy nie może wydać postanowienia na niekorzyść osoby, która wniosła zażalenie, chyba że zaskarżone postanowienie rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny.
Autorka jest radcą prawnym
podstawa prawna: art. 141-144 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 2096 ze zm.)
