– Fakt, że Niemiec otrzymuje tę nagrodę na krótko przed 80. rocznicą rozpoczęcia II wojny światowej i 30 lat po upadku żelaznej kurtyny, wydaje mi się symboliczny – przyznał laureat podczas uroczystości wręczenia nagrody.
Joachim Gauck otrzymał nagrodę z rąk Jacka Sutryka, prezydenta Wrocławia, oraz Adolfa Juzwenki, dyrektora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich i sekretarza kapituły Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Jak uzasadniał dr Adolf Juzwenko, nagroda została przyznana Joachimowi Gauckowi „za budowę pojednania europejskiego w duchu prawdy i sprawiedliwości".
Prezydent Sutryk podkreślił, że cieszy się, że prezydent Gauck dołączył do grona osób, które zostały nagrodzone i podziękował za to, co Gauck zrobił dla Niemiec, dla Polski i dla Europy. Sutryk w swoim przemówieniu podkreślał, że tegoroczna edycja Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego bardzo silnie wpisuje się w potrójne jubileusze, które obchodzimy w tym roku w Polsce – 30-lecie wyborów czerwcowych, 20-lecie przystąpienia do struktur NATO oraz 15-lecie wejścia Polski do Unii Europejskiej.
Joachim Gauck to niemiecki duchowny luterański, bezpartyjny działacz polityczny i publicysta, w latach 1990–2000 prezes Federalnego Urzędu ds. Akt Stasi, od marca 2012 do marca 2017 prezydent Republiki Federalnej Niemiec. Urodził się w Roztocku w 1940 roku. Kilkanaście lat później studiował tam teologię. Jego poglądy ukształtowały doświadczenia rodzinne związane z totalitaryzmem. Ojciec Joachima Gaucka oskarżony o szpiegostwo trafił do radzieckiego gułagu. Młodość spędzona w autorytarnym państwie wycisnęła na duchownym swoje piętno. – Prawda musi zawsze pozostać obowiązkowym punktem odniesienia dla demokratycznego społeczeństwa i nigdy nie wolno jej zastąpić fake newsem lub samą opinią – przypominał zebranym w Ossolineum.
Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego została ustanowiona 4 czerwca 2004 przez miasto Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Uniwersytet Wrocławski, Kolegium Europy Wschodniej oraz samego Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Intencją było honorowanie osób i instytucji, które miały znaczący udział w obaleniu komunizmu, odzyskaniu przez Polskę niepodległości oraz wniosły istotny wkład w budowę i kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego w Polsce oraz w Europie Środkowej i Wschodniej.
Uroczystość wręczenia nagrody odbyła się 6 czerwca 2019 roku w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu. Laureata wybiera kapituła w składzie: Jacek Sutryk – prezydent Wrocławia, Rafał Dutkiewicz – prezydent Wrocławia w latach 2002–2018, Adolf Juzwenko – dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, prof. Adam Jezierski, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, Jan Andrzej Dąbrowski, dyrektor Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Jacek Taylor, prawnik i działacz opozycji z czasów PRL, Jan Malicki, dyrektor Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego oraz prof. Jerzy Zdrada.
Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego określana jest jako jedna z najbardziej prestiżowych nagród w Polsce. Laureatami tego wyróżnienia byli do tej pory: Tadeusz Mazowiecki – pierwszy premier III RP (nagrodę otrzymał w 2004 r.), George H.W. Bush – 41. prezydent Stanów Zjednoczonych (2005), Stanisław Szuszkiewicz – pierwszy przewodniczący Rady Najwyższej Białorusi (2006), kard. Jean-Marie Lustiger – metropolita Paryża (2007), Siergiej Kowaliow – rosyjski obrońca praw człowieka (2008), Vaclav Havel – pierwszy prezydent Czech (2009), Leszek Balcerowicz – były wicepremier i minister finansów (2010), Jerzy Koźmiński – prezes Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności (2011), Valdas Adamkus – były prezydent Litwy (2012), Instytut Literacki „Kultura" (2013), Zbigniew Brzeziński – były doradca prezydenta Cartera ds. bezpieczeństwa narodowego USA (2014), Tomas Venclova – litewski pisarz, poeta, publicysta, tłumacz (2015), Borys Gudziak – biskup Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, twórca Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie (2016), ks. kardynał Henryk Gulbinowicz, arcybiskup senior archidiecezji wrocławskiej (2017), Szewach Weiss – poseł do Knesetu i jego przewodniczący, ambasador Izraela w Polsce (2018).
Zgodnie z dotychczasową tradycją, Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego wręczana jest zawsze w pięknym budynku Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. W tej niezwykle zasłużonej instytucji dla polskiej kultury znajdują się m. in. bezcenne archiwa Jana Nowaka-Jeziorańskiego i Władysława Bartoszewskiego.
Patronat medialny nad wydarzeniem objęła „Rzeczpospolita". Tekst przemówienia laureata zostanie opublikowany 15 czerwca w „Plusie Minusie" sobotnio-niedzielnym wydaniu „Rzeczpospolitej" oraz na www.rp.pl/plusminus
