Biegli sądowi: jakość opinii a los zwykłego obywatela

Na łamach „Rzeczpospolitej" wielokrotnie poruszałam temat błędów w opiniach biegłych, które stanowiły dowód w sprawie. Kilka tygodni temu przyszło mi się zmierzyć ze sprawą, w której mechanik samochodowy Jacek N. został oskarżony o sfałszowanie podpisów pod umową pożyczki wartości 35 tys. zł.

Czytaj także: Biegli sądowi: fachowcy za grosze, czyli gorsze wypiera lepsze

Koronnym dowodem jest opinia sądowa, w której biegły jednoznacznie wskazał, iż sprawcą fałszerstwa/oszustwa na dokumencie umowy jest właśnie Jacek N. Opinia była jednoznaczna i kategoryczna. Jacek N. w poczuciu krzywdy i niesprawiedliwości, której padł ofiarą, zwrócił się do wszystkich możliwych – w jego mniemaniu – instytucji państwa o pomoc. Przejmujący, wręcz błagalny list, napisany samodzielnie, bez wsparcia fachowców, wydawał się szczery, wręcz naiwny. Prosta forma listu nie mogła stanowić negatywnej przesłanki w ocenie sprawy, wręcz przeciwnie, skłaniała do bliższego poznania jej kulis.

Mizerny warsztat i błędy formalne

Na prośbę oskarżonego biegły stowarzyszenia SCIENTIA podjął się przeprowadzenia ponownej analizy materiału dowodowego, tzn. podpisów na kwestionowanej umowie oraz wzorów pisma Jacka N. W trakcie ponownej analizy okazało się, że rękopisy kwestionowanych sygnatur oraz autentyczne wzory pisma oskarżonego mają wiele cech wspólnych, jednakże rękopisy różni równie obszerna grupa cech odmiennych. Co najistotniejsze, różnice te dotyczą cech pozawolicjonalnych, pozostających poza świadomym wpływem piszącego. Czyli niepoddających się zabiegom maskowania pisma (autofałszerstwa). Właściwości pisma ocenianych najwyżej w hierarchii wartości cech identyfikacyjnych pisma ręcznego. Konkluzja ponownej opinii, tym razem tzw. opinii pozaprocesowej nie pozostawiała wątpliwości, iż w przypadku zleconej konfrontacji rękopisów doszło do pomyłki pierwszego biegłego. Biegły popełnił błąd w identyfikacji wykonawcy podpisów pod sporną umową.

Wydana na potrzeby postępowania pierwsza opinia w sprawie obnażała nie tylko mizerny warsztat badawczy eksperta, który ją wykonał, ale pozostawiała wiele do życzenia w kwestii formalnej, no i oczywiście merytorycznej samego sprawozdania z badań.

Argumentacja biegłego była żałośnie słaba, wręcz sztampowa, ograniczała się do podobieństw konstrukcyjnych budowy poszczególnych (nie wszystkich) znaków zapisów. Wprawdzie biegły zauważył, że rękopisy różnią się też budową części znaków, jednak nie przeszkodziło mu to w sformułowaniu jednoznacznego wniosku identyfikującego sprawcę oszustwa i fałszerstwa w osobie Jacka N.

Sprawa nie jest zakończona, domyślam się więc, że wobec pojawienia się nowej, pozaprocesowej opinii diametralnie różniącej się wnioskami od opinii procesowej, może zostać zrewidowane dotychczasowe stanowisko prokuratury, a przynajmniej zwrócenie się o kolejną opinię, do trzeciego biegłego lub do instytucji specjalistycznej.

Zawsze w takich sytuacjach zastanawiam się nie tylko nad jakością opinii sądowych stanowiących dowód w sprawie, ale nad losem przeciętnego Kowalskiego, który nie z własnej winy padł ofiarą pomyłki.

Czy pomyłka jest tylko pomyłką?

W myśl nowelizacji w przepisach, które weszły w życie w połowie 2016 r. biegłym grożą sankcje w przypadku popełnienia błędów przy sporządzaniu opinii. Wysokość wynagrodzenia biegłego jest zależna od nowych czynników. Dodano bowiem do art. 618f nowe przepisy, tj. §4a i §4b k.p.k.

W kontekście błędów w opiniach warto zwrócić szczególną uwagę na przepis §4a:

§ 4a Jeżeli opinia jest fałszywa, wynagrodzenie oraz zwrot jakichkolwiek kosztów poniesionych przez biegłego związanych z jej sporządzeniem lub złożeniem nie przysługują.