Chodzi o rekomendacje dotyczące funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w czasie epidemii SARS-CoV-2. Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia" opublikowało je 9 maja 2020 r. na swojej stronie internetowej.Z kolei 18 maja swoje rekomendacje skierowała do prezesów sądów Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości dr Anna Dalkowska.
"W obu dokumentach rekomendują Państwo uniemożliwienie obywatelom udziału w jawnych rozprawach i ogłoszeniach wyroków, co jest sprzeczne z art. 45 Konstytucji RP i czemu się stanowczo sprzeciwiamy." - czytamy w apelu Fundacji Court Watch Polska.
W preambule do zaleceń "Iustitii" czytamy, że ich celem jest „troska o zdrowie publiczne w Polsce a także poszanowanie konstytucyjnego prawa do sądu" oraz że są one „odpowiedzią na brak kompleksowych, szczegółowych rekomendacji, które powinny być przygotowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości". Obok wielu przemyślanych, nowoczesnych i koniecznych rozwiązań, takich jak szerokie wykorzystanie systemu wideokonferencji w procesie sądowym, czy zdalny dostęp do systemów informatycznych dla sędziów, postulowane jest także „wprowadzenie zasady, iż w rozprawie lub posiedzeniu jawnym mogłyby uczestniczyć wyłącznie osoby wezwane lub zawiadomione".
W piśmie z 18 maja 2020 skierowanym do prezesów sądów przez Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości dr Annę Dalkowską (syg. DNA-II.510.20.2020) oprócz bardzo racjonalnych i potrzebnych zaleceń, takich jak zapewnienie środków ochrony osobistej i środków do dezynfekcji rąk, czy objęcie szczególną troską pracowników najbardziej narażonych na ryzyko epidemiczne, znalazły się także wytyczne sprzeczne z zasadami publicznego procesu. W punkcie „Bezpieczeństwo interesantów" czytamy: „Zakazuje się wstępu do budynków sądów osób innych niż wzywane do udziału w posiedzeniu lub też wykazujące inną niezbędną potrzebę" oraz „Rekomenduje się wydanie przez prezesów sądów zarządzeń uniemożliwiających lub ograniczających dostęp publiczności do sal rozpraw".
Fundacja przypomina, że zgodnie z artykułem 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej:
1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.
Fundacja podkreśla, że ograniczenie jawności procesu może się odbyć jedynie w drodze ustawy i tylko w granicach przesłanek ustanowionych przez Konstytucję w punkcie 2. artykułu 45.
- Sytuacja zagrożenia zdrowia przez możliwość zarażenia wirusem nie wypełnia żadnej z konstytucyjnych przesłanek ograniczenia zasady jawności rozprawy, a co za tym idzie, nie ma możliwości, aby na tej podstawie wyłączyć ją lub ograniczyć. Gdyby przyjąć inaczej, otworzyłaby się furtka do naruszenia jednej z najważniejszych zasad ustrojowych i prawa człowieka, jakim jest zasada publicznego rozpatrywania spraw przez sądy. Zdajemy sobie sprawę z konieczności minimalizacji ryzyka zarażenia się pracowników sądów i innych osób przychodzących do sądu wirusem SARS-CoV-2. Rozumiemy również potrzebę zapewnienia efektywności i komfortu pracy. Jednak nie stanowią one uzasadnionej podstawy do zawieszenia obowiązywania zawartych w art. 45 Konstytucji prawa do jawnego procesu i obowiązku publicznego ogłoszenia wyrok. Zdajemy sobie sprawę z konieczności minimalizacji ryzyka zarażenia się pracowników sądów i innych osób przychodzących do sądu wirusem SARS-CoV-2. Rozumiemy również potrzebę zapewnienia efektywności i komfortu pracy. Jednak nie stanowią one uzasadnionej podstawy do zawieszenia obowiązywania zawartych w art. 45 Konstytucji prawa do jawnego procesu i obowiązku publicznego ogłoszenia wyroku. Jesteśmy przekonani, że te uzasadnione potrzeby da się w racjonalnym stopniu zaspokoić bez naruszania konstytucyjnych praw i wolności - głosi apel.
Court Watch Polska apeluje do MS i "Iustitii" o poszanowanie prawa obywateli i zmianę treści zaleceń tak, aby prawo do jawnego procesu i obowiązek publicznego ogłoszenia wyroku nie były w Polsce zagrożone. Do prezesów sądów wystosowano apel, aby dbając o zdrowie swoich pracowników i osób odwiedzających sądy, nie wydawali zarządzeń idących za daleko, tj. uniemożliwiających udział w rozprawach publiczności sprzecznych w skutkach z art. 45 Konstytucji RP.
List z apelem można podpisywać na stronie internetowej Fundacji. Został rozesłany do wiadomości prezesów sądów powszechnych, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Sądownictwa, organizacji społecznych i międzynarodowych monitorujących przestrzeganie praw człowieka w Polsce.
