Jest to już druga opinia Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka na temat projektu tej nowelizacji. „W pierwszej krytycznie odnieśliśmy się do tego, czy rzeczywiście przedmiotowa regulacja może zostać uznana za wykonanie wyroku ETPC w sprawie Rutkowski p. Polsce. Naszym zdaniem nie wpłynie ona znacznie na przyspieszenie rozpatrywania postępowań przez polskie sądy" – mówi adw. Marcin Wolny, prawnik HFPC.
Bezpośrednim powodem przedstawienia opinii uzupełniającej była natomiast autopoprawka Ministerstwa Sprawiedliwości, która na ostatnim etapie prac legislacyjnych dodała regulację umożliwiającą oskarżycielowi publicznemu wnioskowania do sądu o przekazanie sprawy prokuraturze celem uzupełnienie postępowania przygotowawczego. Do przekazania powinno zawsze dojść gdy ujawniły się istotne okoliczności, nastąpiła konieczność poszukiwania nowych dowodów lub zachodzi konieczność przeprowadzenia innych czynności mających na celu wyjaśnienie okoliczności sprawy.
W świetle najnowszej propozycji nie będzie możliwości złożenia zażalenia na decyzję sądu podjętą w przedmiocie przekazania sprawy z powrotem do prokuratury. Co więcej ta regulacja również pozwala, aby taki wniosek złożono na etapie postępowania odwoławczego. Wystąpienie którejkolwiek z przesłanek wspomnianych wyżej powoduje, że sąd będzie zobligowany do uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy prokuraturze celem uzupełnienia postępowania przygotowawczego.
„Prokuratura otrzyma instrument do wpływania na to, które wyroki powinny się ostać, a które nie" – mówi Adam Klepczyński, prawnik HFPC. „To nie tylko naruszenie podstawowych zasad postępowania karnego, lecz również art. 175 Konstytucji, zgodnie z którym wymiar sprawiedliwości sprawują wyłącznie sądy" – dodaje Adam Klepczyński.
Kontrowersje budzi również czasowy zakres zastosowania nowych przepisów. Będą one mogły być stosowane do wszystkich postępowań, w tym tych, które nie toczyły się pod rządami kontradyktoryjnego modelu postępowania karnego. „Naszym zdaniem zaufanie obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa wymaga, aby tego rodzaju zmian nie wprowadzano do postępowań, które już się toczą. Nie jest bowiem winą stron procesowych to, że ustawodawca zdecydował się na przyjęcie takiego, a nie innego modelu procesu karnego" – podkreśla Marcin Wolny.
