To kolejna interwencja RPO w sprawie osób, które weszły w konflikt z prawem, a z powodu niepełnosprawności umysłowej lub choroby psychicznej, są uznawane za niepoczytalne. Wtedy sąd umarza postępowanie karne i decyduje o umieszczeniu sprawcy w zakładzie psychiatrycznym w ramach tzw. środka zabezpieczającego. Najczęściej – bezterminowo.

W ten sposób za stosunkowo drobne przestępstwa można trafić do zamkniętego zakładu nawet na kilkanaście lat - to o wiele dłużej niż wynosi maksymalna kara więzienia za takie czyny. Najgłośniejszy był przypadek pana Feliksa, który w zakładzie spędził 11 lat w ramach środka zabezpieczającego w związku z groźbami karalnymi wobec sąsiadów. W jego sprawie RPO złożył skuteczną kasację. W innych interwencjach chodziło o kradzież 7 paczek kawy lub używanego roweru.

Podobna jest sprawa złodzieja alkoholu.  Mężczyźnie postawiono zarzuty kradzieży z dyskontu kilkunastu butelek, głównie whisky, o łącznej wartości ok. 900 zł. Przy czym oskarżony działał jako recydywista.

Prokurator wniósł, by Sąd Rejonowy w K. umorzył postępowanie przeciw podejrzanemu, gdyż w chwili popełnienia czynu był niepoczytalny. Złożył wniosek o zastosowanie środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia sprawcy w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym.

Sąd wniosek uwzględni, nikt nie wniósł zażalenia, więc orzeczenie stało się prawomocne.  Od lata 2019 r. mężczyzna przebywa w oddziale zamkniętym. Ostatnio sąd przedłużył mu ten pobyt.

Po przeanalizowaniu akt sprawy RPO stwierdził, że sąd przeoczył, iż warunkiem takiej izolacji jest "znaczna społeczna szkodliwość" popełnionego czynu - czego w tym przypadku trudno się dopatrzyć.  Sąd nie wykazał też, że nie można leczyć mężczyzny bez zamykania go w szpitalu.

Z tego powodu RPO zaskarżył postanowienie sądu w całości na korzyść podejrzanego. Sądowi zarzucił rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa.

- Sąd w ogóle nie rozważył, czy stosowanie środka zabezpieczającego jest dopuszczalne. W uzasadnieniu napisał jedynie, że: „W aktualnym stanie psychicznym podejrzanego prawdopodobieństwo popełnienia przez niego podobnych czynów w przyszłości jest wysokie i dlatego konieczne jest, sugerowane przez biegłych, dalsze leczenie w warunkach szpitala psychiatrycznego". Tymczasem to nie samo wysokie prawdopodobieństwo popełnienia ponownego czynu przesądza o dopuszczalności izolacji, ale także znaczna społeczna szkodliwość czynu. A do tego uzasadnienie odnosi się lakonicznie: „Podejrzany dopuścił się czynu o znacznej społecznej szkodliwości, gdyż popełniony występek charakteryzuje się wysokim stopniem ujemnej społecznie treści" - argumentuje RPO.